ETİK SÖYLEŞİLERİ-1

Etik nedir? Ahlak nedir?

Etik nedir? Etik ve Ahlak (Ahlaklar) Arasında Fark Nedir?

Etik bugün hala popüler felsefe alanlarından birisi. “Etik” nitelemesi gündelik dile de yerleşti; “ahlak”, “ahlaksal” yanında “etik”, “etiğe aykırı”, “etik dışı” nitelemeleri de günlük yaşamda sıkça kullanılmaya başlandı. Yerli yersiz “etik olan” ve “etik olmayan” davranışlardan söz edilir oldu. Ama tüm yanlış kullanımlara, ahlaksal olan ile etik olanın, etik olanla olmayanın sıkça karıştırılmasına karşın, bu durum günümüzde etik duyarlılığın arttığının açık bir göstergesidir. “Etik” ya da “etiğe aykırı” nitelemesi “hukuka aykırı”, “ahlaksız”, “ayıp”, “günah” nitelemeleri yanında yeni bir kategori olarak karşımıza çıkmaya başladı. Bunların “ahlaksız”, “ayıp”, “günah” nitelemelerinden farkı bunları kullananların kafalarında hala pek açık olmasa da, günlük yaşamda “bu yaptığın etik değil” türünden nitelemeleri sıkça kullanır olduk.

Pratikte olduğu gibi teorik olarak da etik ile ahlakı ayırmada, aralarındaki kesişme ve farklılıkları görmede kimi sorunlar yaşanmıyor değil. Etik bir sorunla baş etmek için etik kitaplarına başvuran, kendisini güncel teorik etik tartışmalarına bırakan kişinin bir sonuca ulaşması, açık bir görüşe vararak işin içinden çıkması neredeyse olanaksız gibi. Çok okunan etik kitaplarına, etiğe giriş niteliğindeki kitaplara bakılırsa, onların genellikle (evrensel olan) etik ile (yerel olanı) ahlakı birbirinden ayırmaya çalıştıkları görülür. Ama kimi zaman da iki sözcük eş anlamlı kullanılır. Kimileyin de ikisi birlikte kullanılır, örneğin etiğin ahlak üzerine inceleme, ahlakı ele alan bilgi dalı olduğu söylenir. Bu son anlayışa göre etik ahlak felsefesidir ya da etik ile ahlak felsefesi aynı şeydir. Ahlak olandır, yaşanandır, olgudur; etik veya ahlak felsefesi ise onun üzerine konuşan bir bilgi alanının adıdır.

Bilgi ile bilginin hakkında olduğu şeyi, olguyu, olan biteni ayırmaya çalışması açısından yerinde bir saptamadır bu. Felsefenin en eski ve temel alanlarından birisi olan etiğin ahlak felsefesi olarak adlandırılması, bundan belirli bir ahlakın incelenmesi değil de, ahlaklılık denilen şeyin felsefece incelenmesi anlaşıldığında bir sorun da yoktur. Ama etik bir bilgi alanının adı olduğu kadar, aynı zamanda yaşamda karşılaşılan bazı ilişkilerin, bazı durumların, bazı sorunların da adıdır ya da onları nitelemek için de kullanılmaktadır. Bir ilişkinin etik bir ilişki olup olmamasından, etik eylemden, etik bir kişiden de söz edilmektedir. Etik sorunlar yalnız etik kitaplarında değil, yaşamda da karşımıza çıkmaktadır. Esasen etik sorunlar olduğu, bu tür sorunlar yaşamda karşımıza çıktığı için bir bilgi alanı olarak etiğe gereksinim vardır. Belki etiğin sorunları, sorun düzlemi yaşamdakinden farklıdır, ama etik sorunların asıl yaşandığı yer yaşamın kendisidir. Bu sorunları yaşayan, bu sorunlara çözüm bulamadığı, bu sorunları yaşadığı için sıkıntıda olan ya da acı çeken kişilerdir. Kişilerin başka kişi veya gruplarla, bu arada kendileriyle ilişkilerinde de yaşadığı sorunlardır etik sorunlar. Felsefenin bu alana yönelen dalı olan etik işte bu sorunları ele alır, onları aydınlatmaya çalışır. Bu sorunlar olduğu için etik denen bilgi alanına ya da etiğe gereksinim vardır. Bu sorunları yapay olarak üreten etik değildir. Tüm diğer felsefe sorunları gibi etik sorunlar da yaşamda karşılaşılan sorunlara felsefeyle, felsefenin bu alanla ilgili dalı olan etikle yönelmenin, felsefece bakışı bu sorunlara çevirmenin sonucu olarak ortaya çıkan sorunlardır. Aydınlatılması etik bilgisiyle olanaklı olan günlük yaşamımızda karşılaştığımız sorunlardır bu sorunlar. Zaten etik de bunun için vardır.

Etik sorunlara ilişkin tartışmalarda "etik" sözcüğü kadar "ahlak" ve “ahlak felsefesi” sözcüklerinin de geçtiğini, bu sözcüklerin kimileyin neredeyse anlamdaş görülerek, birbirinin yerine kullanıldığını görüyoruz. Sözcüğün diğer kimi Batı dillerdeki kullanılışlarında da durum pek farklı değil. Örneğin İngilizcede de Philosophy of Morality (Moral Philosophy) ve Ethics aynı anlamda kullanılıyor. Almancada birisi Yunanca, birisi Latince kökenli, birisi de Almanca olan Ethik (ethische), Moral (moralisch, Moralität) ve Sitten (sittlich, Sittlichkeit) sözcükleri, aralarında kimi ayrımlar yapılarak birlikte kullanılıyor. İngilizcedeki Moral Philosophy ve Ethics, Almancadaki Ethik daha çok felsefenin bir alt alanı olan disiplinin adı olarak kullanılıyor; Morality (Moralität) ve Sittlichkeit ise bu disiplinin nesne edindiği şeyi nitelemek için.

Yorumlar (0)