ÜNİVERSİTE ÖZERKLİĞİNİN BİLEŞENLERİ: AKADEMİK ÖZERKLİK

Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM

Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

Üniversite gerçeği aramanın peşinden giderken, bilimsel bilgiyi ortaya koyarken, bilimsel bilgiyi toplumla farklı fikirlere hoşgörü, eleştirel düşünme çerçevesinde paylaşırken farklı kesimlerden ve çevrelerden gelen baskıdan akademik özerklik sayesinde kendini korumuştur. Akademik özerklik hem üniversiteyi karşı dışardan gelen baskılara karşı kendisini korumasını hem de üniversitedeki farklılıkların üniversitenin amaçlarını gerçekleştirme doğrultusunda uyum içerisinde çalışmasını sağlamaktadır. Akademik özerklik aynı zamanda üniversiteye akademik özdenetim ve otokontrol çerçevesinde akademik konularda karar(lar) alabilmesi serbestisini de vermektedir.

Üniversitenin akademik özerkliği, ne pahasına olursa olsun bilimselliğe, hoşgörüye, eleştirel düşünce taraf olması, savunması, yaşatması ve geliştirmesidir. Üniversitenin akademik özerkliğiyle ilgili çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. San’a (1993: 150) göre akademik özerklik “üniversitenin bilimsel konularda bağlayıcı kararlar alma yeteneği ve yeterliği”dir. Örnek Büken’e (2006: 166) göre üniversitenin akademik özerkliği “otoriteye karşı özgür tartışmayı ve eleştirel düşünceyi savunması”dır. Üniversitenin akademik özerkliğiyle ilgili tanımlarda otoriteye ve dogmatizme karşı bilimselliği savunma vurgulanmaktadır.

Akademik özerklik, üniversitenin üstlendiği görev ve sorumlulukları yerine getirirken bilimden, bilimsel düşünceden ve bilimsel çalışma(lar)dan ödün vermemesidir. Üniversitenin bilimsel çalışma yaparak bilime katkı yapan akademisyenlere destek olması, karşılaştığı zorlukları ve engelleri aşmada yardımcı olmasıdır. Üniversitenin akademisyenlerin bilimsel çalışma sonuçlarını bilim dünyası ve toplumla paylaşmasını teşvik etmesi ve desteklemesidir. Üniversitenin akademisyenlerin bilimsel çalışma sonuçlarını paylaştığında karşılaştığı engellere, zorluklara ve saldırılara karşı onları desteklemesi ve savunmasıdır.

Akademik özerklik, bilimsel konularda üniversitenin varlığını bilimsel çalışma sonuçlarına dayanarak duyurmasıdır. Üniversitenin, bilimsel çalışma sonuçlarını paylaşırken mutlak değil göreli olduğunu vurgulamasıdır. Üniversitenin, bilimi ve toplumu ilgilendiren sorunların çözüm arayışında bilimsel düşünce ve bilimden yana olmasıdır. Üniversitenin, bilimsel çalışma sonuçlarının eleştirel düşünceyle özgürce tartışılmasını teşvik etmesi ve desteklemesidir. Üniversitenin bilimsel konularda karar(lar) alırken bilimsel düşünceyi ve ölçütleri esas almasıdır. Kısaca, akademik özerklik üniversitenin akademik kimliği ve üniversiteyi diğer kurumlardan ayıran ayırt edici bir özelliğidir. Eğer üniversite akademik özerkliğine sahip çıkmazsa hem akademik kimliğini kaybetme hem de sıradan herhangi bir kuruma dönüşme durumuyla karşı karşıya kalabilecektir.

Kaynaklar

Örnek Büken, N. (2006). Türkiye örneğinde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe Tıp Dergisi, 37, 164-

170.

San, C. (1993). Bir toplumsal kurum olan üniversitede özerklik ve bilim özgürlüğü. Ankara Üniversitesi Siyasal

Bilgiler Fakültesi Dergisi, 48(1), 149-153.