ACABA HASTA MIYIM? HASTALIK HASTALIĞI (HİPOKONDRİYAZİS)

Ünlü şair Edmund Spenser demiş ki; ‘Hastalığı iyileştiren de mutsuzluğu mutluluğa çeviren de zihindir.’ Siz de doktor doktor gezip kutu kutu ilaçlar mı içiyorsunuz? Hastalık hastalığı yani hipokondriyazis kişinin ciddi bir hastalık yaşadığını düşünerek yoğun kaygı içinde olmasıdır. 30 ile 40 yaş aralığında sıkça gözlenen bu duruma bazen anksiyete belirtileri ya da depresyon belirtileri de eşlik eder. Kadınlarda görülme sıklığı ise erkeklere oranla daha fazladır.

HASTALIK HASTALIĞI NEDİR?

Hastalık hastalığı kişinin medikal bir hastalığı olduğuna dair takıntılı bir şekilde aşırı ve yersiz endişe duymasıdır. Kişinin hasta olduğunu gösteren herhangi bir kanıt olmamasına rağmen bedenine karşı yoğun hassasiyet yaşarlar. Kendini hasta olduğuna o kadar kuvvetli inanır ki hiçbir doktorun onu iyileştiremeyeceğini, hiçbir ilacın hastalığının çözümü olamayacağını düşünür.

Hastalık kaygısı bozukluğu olarak da bilinen bu durum ileriki safhalarda kişi kendini kanser olduğu düşüncesine inandırır. Başta doktorlardan, ailesinden ve çevresinden hasta olmadığına dair güvenceler alsa da ciddi bir rahatsızlığı olduğu düşüncesinden vazgeçemeyebilir. Hastalık hastası olan kişiler korkularının anlamsız olduğunu bilirler ama yine de bu kaygıyı kontrol altına almada yeterli olamayabilir.

HASTALIK HASTALIĞI BELİRTİLERİ

Sağlıklı kişilerde de dönem dönem ‘acaba hasta mıyım?’ düşüncesi oluşabilir ama bunu bir takıntı haline getirmek farklı bir durumdur. Hastalık hastalığı dışarıdan fark edilebilecek birçok belirti ile kendini gösterir. Fiziksel ve bilişsel belirtileri vardır. Ortaya çıkan belirtiler anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, panik bozukluk gibi belirtilerle açıklanmaz. Listeleyecek olursak;

-Bir hastalığa yakalanma ihtimalinden aşırı derecede korkmak

-Sürekli hastaneye ve doktora gitmek

-Çok küçük fiziksel bir belirti yaşandığında dahi önemli bir hastalık olduğunu düşünmek

-Hastalığa yakalanma endişesi ile yoğun bir stres yaşamak

-Fiziksel belirtileri olduğundan daha ciddi algılamak

-Tekrarlayan bir şekilde hastalıkları ve belirtilerini araştırmak

-Gidilen doktoru ve hastaneyi sık sık değiştirmek

-Gerekmediği halde hastanede birçok tetkik ve test yaptırmak

-Sahip olduğuna inanılan hastalığı sosyal çevredekilere de onaylatmaya çalışmak

-Sürekli vücut haraketlerini ve kalp atışlarını takip etmek

NOT: Belirtilerden biri veya birkaçını aylarca gözlemliyorsanız profesyonel destek almaktan çekinmemelisiniz.

HASTALIK HASTALIĞI NEDEN OLUR?

Hastalık hastalığını tek bir nedene bağlamak doğru olmaz. Bedene yönelik aşırı hassasiyet, stresle baş edememe, çocukluk çağı deneyimleri, fark edilme ve ilgi görme isteği başlıca nedenleri arasındadır. Geçmişte kötü bir hastalık geçirmiş kişiler, tekrar aynı şeyleri yaşamaktan duyduğu endişe ile hastalık hastalığına yatkın olabilir. Hastalık hastalığı anksiyete ya da stresin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.

Hastalığın ortaya çıkış nedeni arasında önemli bir etken de ‘öğrenme’dir. Kişi hastalık hastalığı belirtileri gösterdikçe ilgiyi üzerine çektiğini görür ve öğrenir. İlginin kaybolmasını istemediği için de belirtiler tetiklenir. Belirtiler sayesinde sorumluluklardan kaçma veya erteleme davranışı gözlemlenebilir. Sağlıkla ilgili bu kaygının, düşük benlik saygısı ve suçluluk duygusunun ifade edilme şekli, öğrenme veya hasta rolünün sağladığı ikincil kazançlar, kaygıya yatkınlık gibi faktörler de olabileceği düşünülmektedir.

HASTALIK HASTALIĞI ÖNERİLERİ VE TEDAVİSİ

Hastalık hastalığının üstesinden gelmek için çeşitli yöntemler uygulanabilir. İlk olarak bu durumu tetikleyen şeyin ne olduğunu keşfetmek gerekir. Mücadele edebilmek için hatalı inançların neler olduğunu anlamak önemlidir. Geçmişte yaşadıkları veya gelecekte olabilecekleri düşünmek yerine kişi dikkatini şimdiye odaklamalıdır. Hastalık hastalığı kaygısını ertelemek kaygının şiddetini azaltır ve sürecini kısaltır.

Kişinin hastalık hastalığından kurtulması ve işlevselliğini geri kazanması için psikoeğitimle farkındalık kazandırılması gerekmektedir. Çeşitli psikoterapi yöntemleri kullanılabillir. Bilişsel Davranışçı Terapi önemli bir müdahale yöntemi olabilir ve kişinin stres yönetimi kontrol edilebilir. Psikodinamik terapi ile de desteklenmelidir. Kişinin duygu durumunu düzenlemek için ilaç tedavisi uygun görülebilir. Ayrıca doktor doktor gezmesi engellemeli ve kullanılan ilacın ne amaçla verildiği de anlatılmalıdır.

Psikolog Yaren Seycan CEYHAN