OKYANUSTA ÖLMEZ DE İNSAN BİR DÜŞÜNCE GİRDABINDA BOĞULUR! RUMİNASYON

(OVERTHİNKİNG)

İnsan zihni büyüteç gibidir. Odaklandığınız şeyler olduğundan daha büyük ve ayrıntılı görünmeye müsaittir. Ruminasyon kavramının kökeni ‘rumen’ sözcüğünden türemiştir. ‘Rumen’ geviş getiren bir hayvanın midesinin bir bölümüne verilen addır. Dolayısıyla ruminasyon kelimesini de ‘geviş getirme’ anlamında kullanmak mümkündür. Gece yattığınızda, bazen bazı sosyal ortamlarda veya bir işi yaparken ‘‘Neden böyle hatalar yapıyorum?’ ‘Bunu hak etmek için ne yaptım?’ ‘Her şey niye beni buluyor?’ gibi düşünceleriniz varsa ve yaşadıklarınızı detaylıca tekrar tekrar düşünüyorsanız ‘ruminasyon’ yapıyor olma olasılığınız yüksektir.

RUMİNASYON NEDİR?

Kişileri herhangi bir çözüme götürmeyen daha çok tekrarlayıcı şekilde olumsuz düşüncelerin zihinde dönüp durması, bireyin geçmişe takılarak, problemi çözmek adına harekete geçmeden içinde bulunduğu durumu, olası sebeplerini ve sonuçlarını yineleyerek düşünme durumuna ‘ruminasyon’ adı verilir. Başka zihinsel aktivitelere müdahalede bulunan, aşırıya kaçan takıntılı düşüncelerdir. Bu durumu geviş getirmenin zihinsel hali diyebiliriz.

Ruminasyon kurtarılmaya çalışılan istemsiz düşünceler değildir. Genellikle kişi bilerek bu düşünceleri başlatır ve bunu durdurmaya çalışmaz. Bu düşüncelerin içinde kaybolduğunu hisseder. Bu aşırı düşünme ve analiz durumu klinik tanıdan ziyade psikolojik bir semptomdur. Yapılan araştırmalara göre geçmişte yaşanılan olumsuz deneyimlerin zihinde tekrarlanması kişide depresyon ihtimalini ve depresyon tepkilerini daha çok pekiştirmektedir. ruminatif düşünce biçimi depresif ruh haliyle artan olumsuz düşüncelerin kişinin kendi için daha karamsar bir yapıya büründüğünü göstermektedir.

RUMİNASYON BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ

Ruminatif düşünce çoğunlukla depresif, anksiyöz, obsesif kişilerde ve travma sonrası stres bozuklukları ve yeme bozuklukları problemi yaşayanlar da görülür. Ruminasyonun semptomatik tablosu kişiden kişiye değişebilir ancak belirli maddelerde toplayacak olursak;

-En sık görülen belirti ‘tekrar etme’ durumudur. Bu durum sadece olumsuz düşünceler için değil çiğneme, yemek yeme aktivitelerini de uzun süre yapma davranışı olarak da yansıyabilir.

-Kişi önceden yaşadığı olumsuz durumları hatırlayarak ‘pişmanlık hissi’ yaşar. Dolayısıyla davranışlarını sürekli olarak farklılaştırırsa gerçekleşen olayları değiştirebileceğini düşünür. Sapantılı düşüncelerin hakim olması kişide huzursuzluk ve pişmanlık hissini yaşatır.

-Beyin sürekli düşünce içerisinde olduğundan kişi gün içerisinde dalgın bir halde olabilir.

-Kişi gelişen olaylarda sürekli içsel bir muhakeme oluşturduğundan kendisine karşı sürekli eleştirel bir tutum sergileyebilir.

-Beyin sorun çözme ve sonuç odaklı hareket etmez yani problemi çözmez sadece sorunu düşünme üzerine odaklanır.

NOT: Bu belirtilerin birkaçına veya hepsine sahipseniz bir uzmana danışmakta fayda var.

RUMİNASYON NEDEN ORTAYA ÇIKAR?

Yapılan araştırmalara göre birkaç etken bu durumun ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.

-Mükemmelliyetçilik. Bu yapıya sahip olan kişilerin en ufak bir hatayı kabul edemeyişleri aşırı düşünmeyi tetikler.

-Travmatik deneyim. Kişinin yaşadığı travmatik bir deneyim daha sonra yaşaması muhtemel durumlarda gardını alma ihtiyacını hissettirir ve kişiyi aşırı düşnmeye sevk eder.

-Özgüven. Bu konuda problemi olduğunu düşünen kişiler örneğin bir sunum veya arkadaş buluşmalarında nasıl hareket etmesi gerektiğini tekrar tekrar düşünürler. Bu düşünceler oldukça yıpratıcıdır.

-Hayattaki stres etkenleri. Kişinin hayatında stres etkeni haline gelmiş faktörler kişinin zihnini ciddi ölçüde meşgul eder ve kişiyi aşırı düşünmeye yönlendirir.

RUMİNASYON NELERE YOL AÇAR?

Ruminasyon; kaygı sorunları, depresyon, madde kullanımı, yeme sorunları, travma sonrası stres bozukluğu gibi çeşitli psikolojik sorunlarla ilişkilidir. Ruminasyon anında kişinin zihninde andan kopma yaşanması anlık rahatlama alanı oluştursa da geçicidir. Bu durum bazı gelişmelere neden olur. Listeleyecek olursak;

-Kişi üzüntü kaygı ve sıkıntıyı hissetmemeye çalıştığında tahammülü ciddi ölçüde azalır.

-Aşırı düşünme hareketi depresif belirtilerin artmasına imkan tanır.

-Yaşanılan tahammül azlığı kişiyi karşılaşacağı rahatsız edici hislerden kaçmasına dolayısıyla da kişinin kendisini kısıtlamasına yol açar.

-Ruminasyon kişinin eyleme geçmesini engeller. Dolayısıyla kişi keyif alacağı aktiviteleri yapmaktan kaçınır hale gelir ve isteksizlik artar.

-Kişi düşüncelere dalmaktan anı yaşayamaz hale gelir.

-Ruminasyon kişinin sorunlarla baş etme ve sorun çözmek gibi fonksiyonlarını zayıflatır.

RUMİNASYON TEDAVİSİ VE BAŞ ETME YÖNTEMLERİ

Ruminasyonu durdurmak ve psikolojik sorunları daha şiddetli ve kronik olarak yaşamanızı önlemek için ilk başta ruminasyon yaptığınızı fark edin. Hani konuda ruminasyon yapıyorsanız analiz edin. Ruminasyon molası verin ve ne olurdu sorusundan vazgeçin. ‘Neden ben?’ diye kendinize sormayı bırakmalısınız. Yalnız kaldığınız zamanı sınırlayın. Ruminasyonu tetikleyen rutinlerinizden vazgeçin ve işlevsel problem çözme becerilerini öğrenin. Egzersiz ve meditasyon yapmak oldukça iyi gelecektir. En önemlisi ise profesyonel destek almaktan çekinmeyin.

Belirli yöntemlerle ruminasyondan kurtulamadığınızı hissediyorsanız bir uzmanla sorununuzu çözebilirsiniz. Ruminasyon odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) size dikkatinizi düşüncelerinizden alıp anı yaşamaya yönlendirir. Deneyimlenecek yeni hislere etkileşimi sağlar ve hayatın içinde yaşanılan sorunlarla baş edebilme imkanı sunar. Aynı zamanda farkındalık sağlayarak odağı olması gerektiği yöne çevirebilmeye sevk eder.

PSİKOLOG YAREN SEYCAN CEYHAN