ÜNİVERSİTE ÖZERKLİĞİNİN BİLEŞENLERİ: YÖNETSEL ÖZERKLİK
Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM
Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Yönetsel özerklik, özerk örgütün yasalar çerçevesinde kendi kurulları aracılığıyla kararlarını alabilmesi, uygulayabilmesi ve değerlendirebilmesiyle ilgilidir. Yönetsel özerklikte, özerk örgütün yasal metinlerle verilen yetki ve sorumluluk çerçevesinde amaçlarını gerçekleştirme doğrultusunda kendi kurullarıyla aldığı kararların merkezi yönetim tarafından denetlenmesi esastır. Yönetsel özerklik, mutlak bağımsızlık olmayıp, yasal metinler çerçevesinde özerk kuruma verilen yetki ve sorumluluklarla sınırlı bağımsızlıktır.
Üniversitenin yönetsel özerkliği, üniversitenin üstlendiği görevleri yerine getirmek amacıyla kurulları aracılığıyla kararlar alabilme, uygulayabilme ve değerlendirebilme serbestliğidir. Üniversitenin yönetsel özerkliğiyle ilgili çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Çeçen’e (1978) göre göre üniversitenin yönetsel özerkliği “üniversitenin kararlarını kendisinin alabilmesi ve uygulayabilmesi”dir. Aktan’a (2009) göre üniversitenin yönetsel özerkliği “üniversite üyelerinin demokratik usulle oluşturdukları organlarla üniversitenin yönetilmesi ve denetlenmesi”dir. Üniversitenin yönetsel özerkliğiyle ilgili tanımlamalarda kurulları aracılığıyla karar(lar) alabilmesi vurgulanmaktadır.
Üniversitelerin yönetsel özerkliği denince, kendi üyelerinin demokratik usulle oluşturdukları organlar eliyle yönetilmesi ve denetlenmesi ile üniversite organlarının öğretim üyeleri ve yardımcılarının üniversite dışındaki makamlar tarafından hukuki meşruiyeti olan bir gerekçe olmaksızın görevlerinden uzaklaştırılamayacağı anlaşılmaktadır. Üniversite yönetsel özerkliğinin: (1) yönetim organlarının işbaşına gelme ve düşme şekilleri, (2) bu organların serbestçe karar alabilme ve uygulayabilme yetkisi ve (3) üniversitedeki tüm grupların yönetime katılımı gibi üç önemli koşulu bulunmaktadır (Aktan, 2008; Öztürk, 2008).
Üniversitenin yönetsel özerkliği, üniversiteyi doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen ilgili yasal çerçeve, toplumdaki kurumların ve bireylerin üniversiteden beklentileri, hükümetler tarafından uygulanan yükseköğretim politikası ve stratejileriyle sınırlıdır. Bu açıdan değerlendirildiğinde yönetsel açıdan tamamen özerk bir üniversite bulunmamaktadır. Bingöl’e (2012) göre hiçbir üniversitenin kendi kendini tamamen yönetmesi söz konusu değildir.
Kaynaklar
Aktan, C. Akademik özerklik. http://www. canaktan.org/egitim/universite-reform/aka-ozerklik.htm#_
edn5. Erişim Tarihi : 23.03.2008
Aktan, C. C. (2009). Yükseköğretimde değişim: Global trendler ve yeni paradigmalar. Organizasyon ve
Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 39-97.
Bingöl, B. (2012). Üniversite özerkliğinin değişen tanımı ve üniversitelerin yeniden yapılandırılması.
Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2), 39-75.
Çeçen, A. (1978). Üniversite özerkliği.Eğitim ve Bilim,2(12), 1-10.
Öztürk, S. Özerklik kavramı ve üniversite özerkliği. http://www.turk-kampus.com/empty-
t4362.0.html. Erişim Tarihi: 13.04.2008