SONUÇ VE ÖNERİLER:

Türk Eğitim Sistemi son 50 yıllık süreçte önemli sorunlar ile karşılaşmıştır. Bu sorunları genelleyecek olursak; eğitim yönetim sistemi, öğretmen ve öğretmen yetiştirme sistemi, eğitim-öğretim süreci, eğitim programları ve bu programların ihtiyaca cevap verebilme yeterliği, ailevi ve toplumsal sorunlar, fiziksel altyapı, eğitim materyalleri ve bunlara erişim (son 5 yılda bu sorun azalmış görünmektedir), eğitimin finansmanı ve mesleki eğitim olarak ifade edilebilir.

Eğitimin doğası, var olan sorunları fırsata çevirip bireysel ve toplumsal gelişmeyi sağlamak üzerinedir. Bu kapsamda eğitim sisteminin temelinde duran bu sorunların çözümünün geliştirilmesi etkili karar alma mekanizmalarının kurulmasıyla mümkün olabilecektir.

Türk Eğitim Sisteminde Araştırma Geliştirme Birimlerinin (Ar-Ge) kurulduğu 2008 yılından beri eğitim sisteminin oluşan sorunlarına çözümler ürettiği, özellikle Milli Eğitim yönetim sisteminde Taşra teşkilatlarında bulunan yöneticilerin karar alma süreçlerine olumlu katkılar verdiği görülmektedir. Ar-Ge birimlerinin Taşra yönetim süreçlerine verdiği katkı çarpan etkisiyle Milli Eğitim Merkez Teşkilatında da karşılık bulduğu görülmüştür. Ancak bu olumlu sürecin kesintilere uğradığı ve sürdürülebilir bir eylem bütünlüğünde olmadığı söylenebilir.

Kurumsal anlamda kendi içerisinde gelişim gösteren Ar-Ge birimleri; eğitim politikalarının ülke genelinde çok hızlı değişkenlik göstermesinden etkilendiği, bu değişimin Ar-Ge birimlerinin gelişiminde bazen durağanlık ve son süreçte bir geriye gidiş sağladığı söylenebilir.

Milli Eğitim Bakanlığı Taşrada kurulan Ar-Ge birimlerine yönelik modelini yıllar içerisinde gelişimini sağlayacak bir izleme ve değerlendirme sisteminden yoksun bıraktığı görülmektedir. Ar-Ge birimlerinin işlevselliğini ölçebilecek, Taşra Ar-Ge birimlerinin eşgüdümünü sağlayacak yeni bir modele ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Bu kapsamda;

A. Ar-Ge Birimlerinin Çalışma, Yöntem ve Uygulamalarına ait Yapısal Öneriler

• Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde Ar-Ge Başkanlığı (Birimi) kurmalıdır. Bakanlık bünyesinde Ar-Ge Başkanlığının kurulması ve Strateji Geliştirme Başkanlığı bünyesinde yer alan Ar-Ge, Kalite ve İzleme Daire Başkanlığı ile Eğitim Teknolojileri Geliştirme ve Projeler Daire Başkanlığının görevleri yeni oluşturulacak Ar-Ge Başkanlığına tanımlanmalıdır. Bu başkanlığın (birimin) işlevsel yapısı, il Ar-Ge yapısı ile paralel olmalı, çalışma biçimi ise Bakanlık politikalarına stratejiler geliştirici nitelikte kurgulanmalıdır. Bu temel nitelik üzerinden Başkanlık, Bakanlığa ve il Ar-Ge süreçlerine temel stratejiler üreterek çerçeve oluşturmalıdır. Başkanlık, Taşra teşkilatları için İl Ar-Ge’lerin koordinasyonunu sağlamalı, insan kaynağı niteliklerini geliştirmeli, iyi örnek uygulamalarını paylaşmalı, yaygınlaştırmasını sağlamalı ve il Ar-Ge birimlerinin eğitim ihtiyaçlarını planlamalıdır.

• Bölgesel Ar-Ge Birimleri kurulmalıdır. Bu birimler bölgesel düzeyde eğitim araştırma geliştirme çalışmaları görevi üstlenmelidir. Bölge Ar-Ge birimleri Türkiye’nin ekonomik kod düzeyine (TR12) göre sınıflandırılmalıdır. Her bölge düzeyinde bir Bölge Ar-Ge Birimi kurulmalıdır. Bölge Ar-Ge birimlerinin üyeleri Öğretmenler ve Milli Eğitim Uzmanları ile birlikte diğer eğitim paydaşlarından oluşturulmalıdır (Üniversite, Belediye, Sivil Toplum Kuruluşu, vb.).

Bölgesel Ar-Ge Birimlerinin çalışmaları Bölgesel düzeyde:

Mevcut Durum, Sorun ve Paydaş Analizi (Ar-Ge ve Yeniliği Etkileyen Faktörler),

İhtiyaç Analizi,

Hedef,

Amaç,

İlkeler,

Strateji,

Metot,

Faaliyetlerin Beklenen Çıktıları,

Faaliyetlerin Etkileri,

Faaliyetler,

Sonuç ve Değerlendirme, şeklinde analitik bir çerçevede sınırlanmalı ve il Ar-Ge’lere danışman, Bakanlığa öneri geliştirir çerçevesinde çizilmelidir.

• Birinci maddeye alternatif öneri olarak: Ar-Ge, Kalite ve İzleme Daire Başkanlığı yapısal olarak revize edilerek Milli Eğitim Bakanlığı Ar-Ge Birimi Koordinasyon görevine çekilmelidir. Bu kapsamda gerekirse farklı bir Genel Müdürlük (Başkanlık) oluşturulabilir. Bakanlık Ar-Ge Birimiyle eğitim araştırmaları ile eğitimde yenilikçilik yaklaşımları daha geniş bir görev tanımı süreci ile geliştirilmesi sağlanmalıdır. Bu noktada ölçme değerlendirme, öğretmen ve yönetici geliştirme, hizmetiçi ve istatistik alanları ile ilişkilendirilmeli, görev tanımları bu çerçeveyi içerisine alacak şekilde genişletilmelidir. Bakanlıktaki bu yapısal değişim bölge Ar-Ge ve il Ar-Ge birimlerine de yansıtılmalıdır.
• Ar-Ge birimlerinin görev tanımları kendi içerisinde geliştirdiği süreçler dikkate alınarak günün şartlarına göre yeniden tasarlanmalıdır. Ar-Ge yönergesi genelgeye dönüştürülmelidir. Genelge ile birlikte insan kaynağı ihtiyacı ile görev tanımları açık ve net hale getirilmelidir. Ar-Ge yönetmeliğinin temel amacı ve oturacağı felsefe:

• Eğitim, yenilik, kültür, bilgi, bilim, teknoloji ve ekonomik büyüme süreci şeklinde multidisipliner programlama yaklaşımında oluşturulmalıdır.

Ar-Ge çalışmaları çağın gerektirdiği ihtiyaçlara cevap verebilecek nitelikte yenilik, usul ve esaslar dikkate alınarak aşağıdaki çerçevede yapılandırılmalıdır:

-Eğitim kavram araştırmaları,

-Kuramlar,

-Yapılabilirlik analizleri,

- Prototipler, projeler

-Eğitim için politikaların belirlenmesi,

-Etki analizlerinin yapılması.

İl Milli Eğitim Müdürlükleri düzeyinde Ar-Ge Birimi Strateji Geliştirmenin içerisinden alınıp “Ar-Ge Hizmetleri Şubesi” altında yapılanmaya gidilmelidir. Bu kapsamda

Ölçme değerlendirme,
İstatistik,
Strateji ve kalite yönetimi,
Eğitimi araştırma,
Projeler,

bu ekibin eşgüdümünde alt ekipler düzeyinde yapılandırılmalıdır. Bu oluşum Ar-Ge’lerin diğer birimler ile yapacağı işbirliklerinde ve birimler üzerinden yürütecekleri çalışmalarda elini güçlendirecek ve Ar-Ge’leri daha etkin kılacaktır.

İl Ar-Ge birimlerinde öğretmen sirkülasyonunun en aza indirilmesi gerekmektedir.

Bu kapsamda;

• İl Ar-Ge çalışılanları süreçte ücret kaybı yaşamaktadır (Egzersiz, nöbet, DYK, İYEP, Meslek öğretmenlerinin koordinatörlük ücretleri vb.). Mesai kavramı olmadan çalışma yürüten Ar-Ge üyelerinin ek ders ödemelerinin güncellenmesi gerekmektedir. Bu anlamda Ar-Ge personelinin statüleri ve ücretleri yeni bir düzenlemeye kavuşturulmalıdır. Ar-Ge çalışanlarının ücret politikasında ek dersler kaldırılmalıdır. Yeni bir düzenlemeyle maaş veya ücretleri iyileştirilmelidir.

• Her ilde Ar-Ge birimlerinde an az bir eğitim uzman kadrosu istihdam edilmelidir. Bununla beraber oluşacak ekipte alanında uzman kişiler niteliğini ispatlamış şekliyle görev almalıdır. Bakanlık bu konuda gerekli eğitimleri vermelidir.

• Ar-Ge birimlerine strateji ve politika üretecek alan açılarak belli oranda özerklik sağlanmalıdır.

• Milli Eğitim Bakanlığı Ar-Ge birimlerinde çalışan üyelerin işe koşulmalarında «uzmanlık» standartları getirilerek, görevlendirmelerin Bakanlık tarafından yapılması sağlanmalıdır. Ar-Ge Birimlerinde çalışan personelin okul ve kurumlarında normunun durması okulların ve çalışan Ar-Ge personelinin her yıl bir takım problemlerle muhatap olmasına neden olmaktadır. Bu durum okullarda öğretmen açığı doğmasından kaynaklı sorunlar doğurmakta, çalışan ve yetişmiş Ar-Ge personelinin birimden ayrılması sonucunu doğurabilmektedir. Bu nedenle Ar-Ge biriminde çalışacak kişiler için yapılacak değişiklikle uzmanlık kadrosunun açılarak görevlerin bu çerçevede yürütülmesi ve okullardan kadrolarının çekilmesi, sistemli ve verimli çalışma noktasında önemli bir kazanım olacaktır.

Ar-Ge birimlerinin iş ve işlemlerinde kullanılmak üzere kendi bütçe ve kaynaklarını yaratabilmesine imkân sağlayacak çerçeve düzenlemeler yapılması sağlanmalıdır. Örneğin, Milli Eğitim Bakanlığı düzeyinde kurulacak “Proje Destekleme Birimi” oluşumu üzerinden İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ar-Ge birimlerinin yerel ve ulusal projeleri ekonomik olarak desteklenmelidir. Bu destek TR12 Ekonomik düzeyi dikkate alınarak Türkiye ölçeğinde eşit ve adil bir şekilde dağıtılmalıdır. Süreci izleyecek, şeffaflık ve hesap verebilirliği öncelekleyecek etkin bir izleme sistemi kurulmalıdır.
Öneriler diğer yazıda B bölümünde Sistemsel Öneriler ile devam edecek ve çalışma sonlanacaktır.

KAYNAKLAR:
Toplam 27 ayrı araştırma-rapor-tezden atıf alınmıştır.

Yorumlar (5)