21. YÜZYIL BECERİLERİ VE ÖĞRETİMİ

Ahmet MAHİROĞLU

& quot;Bu yazıda kısaca, 21. yüzyılda iş hayatının her tür ve düzeyde çalışanlardan beklediği beceriler tarihi süreç içinde tanıtılmakta ve bu becerilerin okullarda geleceğin çalışanlarına nasıl kazandırılacağı açıklanmaktadır.

İş Hayatı Okullardan Ne Bekler?

2000’in Amerika’sı İçin Bir SCANS Raporu

& quot;Amerika Birleşik Devletleri Çalışma Bakanlığı 1991 yılında 2000 yılının Amerika’sı için “İş Hayatı Okullardan Ne Bekler?” adıyla bir rapor yayınladı. Bu raporda mevcut ve gelecekteki işyeri özellikleri strateji, üretim, istihdam ve insan kaynakları, işte ilerleme ve eğitim açısından karşılaştırılıyordu.

Mevcut işletmeler geleneksel olarak tanımlanıyor ve bu işletmelerde stratejinin merkezi kontrol altında, uzun üretim zamanlarında kitle üretimi yapmak olarak tarif ediliyordu. Bu işletmelerde üretim yetkili bir amirin nezaretinde, görevlerin kısımlarını yapan çalışanlar tarafından sabit otomasyonla gerçekleştiriliyor ve üretim sonunda kalite kontrol yapılıyordu. Bu işletmelerde çalışanlar kabul edilebilir minimum özellikle istihdam ediliyor, çalışanlar bir maliyet olarak görülüyor ve bu işletmelerde çalışan-yönetim çatışması yaşanıyordu. İşte ilerleme kıdem esasına göre, iç işgücü piyasası dikkate alınarak yapılıyordu. Üretim işçileri için minimum, kalifiye işçiler için özel eğitim veriliyordu.

Gelecekteki işletmeler yüksek performans işletmeleri olarak tanımlanıyordu. Bu işletmelerde strateji, üretim merkezi olmayan bir kontrol altında esnek ve isteğe göre yapılacaktı. Üretim, yetkili bir çalışan nezaretinde, çeşitli becerileri olan çalışanların birlikte bir ekip olarak çalıştığı, esnek otomasyonla üretim yapılacak ve üretim sırasında kalite kontrol edilecekti. Yeni çalışan alınırken temel beceriler ve yetenekler esas alınacak, işgücü bir yatırım olarak görülecek ve çalışan – yönetim işbirliği sağlanacaktı. İlerlemelerde iç işgücü piyasasının etkisi azaltılacak ve ilerlemeler belgelenen becerilere göre yapılacaktı. Herkes için eğitim oturumları düzenlenecek ve daha geniş kapsamlı beceriler kazandırılacaktı.

Bu rapor beş yeterlilik, üç parçalı temel öneriyordu. Kaynaklar, şahıslar arası beceriler, bilgi, sistemler ve teknoloji beş yeterliliği oluşturuyordu. Kaynaklar, zaman, para, malzeme ve tesisler ve insan kaynağı idi. Şahıslar arası beceriler, bir ekibe üye olarak katılmak, başkalarına yeni becerileri öğretmek, müşterilere hizmet etmek, liderlik yapmak, müzakere yapmak ve farklılıklarla birlikte çalışmaktı. Bilgi, bilgiyi elde etmek ve değerlendirmek, bilgiyi organize etmek ve sürdürmek, bilgiyi yorumlamak ve iletmek ve bilgiyi işlemek için bilgisayarı kullanmaktı. Sistemler, sistemleri anlamak, performansı kontrol etmek ve düzeltmek, sistemleri iyileştirmek ya da yeni sistemleri tasarlamaktı. Teknoloji ise teknolojiyi seçmek, teknolojiyi görevlere uygulamak, teçhizatın bakımını yapmak ve arızalarını gidermekti.

Üç parçalı temel, temel beceriler, düşünme becerileri ve kişisel özelliklerden oluşmaktaydı. Temel beceriler, okumak, yazmak, aritmetik/matematik, dinlemek ve konuşmaktı. Düşünme becerileri, yaratıcı düşünmek, karar vermek, problem çözmek, eşyayı akıl gözüyle görmek, nasıl öğrenileceğini bilmek ve akıl yürütmekti. Kişisel özellikler ise sorumluluk, kendine güvenmek, sosyal olmak, kendini yönetmek ve dürüstlüktü.

& quot;

21. Yüzyıl Becerileri

& quot;

Zaman içinde bu raporda önerilenler önce temel beceriler, daha sonra da 21. Yüzyıl becerileri adını aldı. İçindekiler de daha farklı bir şekilde sınıflandırıldı ve yeni bir yapıya dönüştürüldü. 21. Yüzyıl becerileri üç beceri grubundan oluşmaktadır: Öğrenme ve yenilikçilik becerileri, bilgi, medya ve teknoloji becerileri, yaşam ve meslek becerileri.

Öğrenme ve yenilikçilik becerileri, yaratıcılık ve yenilikçilik, eleştirel düşünme ve problem çözme, iletişim ve işbirliği becerilerinden oluşmaktadır. Yaratıcılık ve yenilikçilik becerileri, yaratıcı düşünme, yaratıcı çalışma ve yenilikleri uygulamadır. Yaratıcı düşünme, yeni, alışılmamış, farklı düşünmek ve bu düşünceleri hayata geçirmektir. Eleştirel düşünme ve problem çözme, etkili akıl yürütme, sistem düşüncesini kullanma, yargılarda bulunma ve karar verme ve problemleri çözmedir. Eleştirel düşünme, bir şeyin sadece eksiğini bulmak değil, onu olumlu olumsuz bütün yönleriyle değerlendirme demektir. Bir şeyin daima en az iki yönü vardır. Birçok durum bakılabilecek farklı bütün yönlerden bakmayı ve sağlıklı bir değerlendirmeyi gerektirir. Problem çözme, bir amaca ulaşmak istenildiğinde karşılaşılan engelleri ortadan kaldırmak ya da o engelleri aşmanın bir yolunu bulmaktır. İletişim ve işbirliği, açıkça iletişim kurma ve başkaları ile işbirliği yapmaktır. Bir sonucu elde etmek için başkaları ile işbirliği yapmak çoğu zaman bir zorunluluktur. Daha etkili sonuçlar alabilmek için farklı özellikleri olan kimselerle işbirliği yaparak onların bu özel niteliklerinden yararlanmak gerekir. İnsanlar doğaları gereği benzer olanlarla birlikte olmayı tercih ederler. Ancak iş hayatında farklı özelliklerden yeterince yararlanabilmek için farklı olanlarla etkili işbirliği yapmayı, daha iyi sonuçlar alabilmek için de iyi iletişim kurmayı gerektirir. Bunun anlamı düşüncelerini sözlü ve yazılı olarak etkili bir şekilde ifade edebilmektir.

Bilgi medya ve teknoloji becerileri, bilgi okuryazarlığı, medya okuryazarlığı ve bilgi ve iletişim teknolojileri okuryazarlığıdır. Bilgi okuryazarlığı, bilgiye erişme, bilgiyi değerlendirme, bilgiyi kullanma ve yönetme demektir. Medya okuryazarlığı, mecraları analiz etme, mecra ürünlerini okuma ve anlama ve mecra ürünlerini üretme anlamına gelmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojileri okuryazarlığı, bilgi ve iletişim teknolojilerini etkili kullanma anlamına gelmektedir.

Yaşam ve meslek becerileri, esneklik ve uyum, insiyatif alma ve kendini yönetme, sosyal ve kültürel beceriler, üretkenlik ve hesap verebilirlik, liderlik ve sorumluluktur. Esneklik ve uyum, değişime ayak uydurma ve esnek olmayı gerektirmektedir. İnisiyatif ve kendini yönetme, amaçları iyi yönetme, zamanı iyi yönetme, bağımsız çalışma, öğrenmeyi öğrenme ve kendi kendine öğrenme demektir. Sosyal ve kültürel beceriler, başkaları ile etkili şekilde iletişime girme ve farklılık gösteren ekiplerle etkili çalışmaktır. Üretkenlik ve hesap verebilirlik, projeleri yönetme, sonuçlar üretme ve yaptıklarının hesabını vermedir. Liderlik ve sorumluluk, başkalarına rehberlik etme, liderlik yapma ve sorumlu olmadır.

21. Yüzyıl Becerilerinin Öğretimi

& quot;

21. Yüzyıl becerileri hemen herkesin dilinde eğitilmiş vatandaşı tanımlamak için “…yapıcı, yaratıcı, problem çözen, eleştirel düşünen …” gibi slogan ifadeler kullanılmakla birlikte her düzeydeki eğitim kurumlarında yapılan mevcut eğitim bu becerileri kazandırmaktan oldukça uzaktır. Bazıları da özel dersler ihdas ederek bu becerileri kazandırabileceğini düşünmektedir. Bazı becerilerin temel düzeyde kazandırılmasında bu dersler faydalı olacaktır. Ancak bu durumda, bu becerilerin öğretimi büyük ölçüde kişiye bırakılmaktadır. Bazıları Allah vergisi daha yeteneklidir, bazıları da bu becerileri kazanmalarına imkân ve fırsatlar sunan ortamlarda bulundukları için bu becerileri diğerlerine göre daha iyi geliştirme imkânı bulmaktadırlar. Amaç bu becerileri herkese mümkün olduğu ölçüde çok kazandırabilmektir. Bu becerilere sahip kişiler, görevlerini daha etkili ve daha verimli yapacaklar, değişikliklerle daha kolay baş edeceklerdir.
22. Yüzyıl becerilerini bir derste, bir okul düzeyinde öğretmek mümkün değildir. Bu beceriler, çocuğun akıl yürütmeye başladığı andan ölümüne kadar devam eden bir sürede her imkân ve fırsat kullanılarak öğretilir ve öğrenilir. Her düzeydeki okulda sunulan her dersin bu becerilerin öğretimi için sunduğu imkânlar farklıdır. Bu imkânlar dersin amaçlarından vazgeçmeden, sonuna kadar kullanılmalıdır.

Her öğretmen ya da öğretim elemanı, günlük ders planını yaparken dersinin amaçlarını esas almalı, onları nasıl gerçekleştireceğini düşünmelidir. Dersin amacını gerçekleştirirken, dersin sunduğu imkân ve fırsatları kullanarak 21. Yüzyıl becerilerinden hangilerini geliştirebileceğini de düşünmeli ve planını ona göre yapmalıdır.

Dersin öğretmeni ya da öğretim elemanı öğrencilere rol modeli olmalı, her imkân ve fırsatı bu becerilerin geliştirilmesi yönünde nasıl kullandığını göstermeli, sair zamanlarda bu konuda yaptıklarını da örnek olarak sunmalıdır. Derslerin öğrenci merkezli olarak yapılması, öğrencilerin bu becerileri geliştirmesi için harika imkân ve fırsatlar sunacaktır. Derslerin probleme dayalı, projeye dayalı ve işbirliğine dayalı öğretim stratejileri kullanılarak işlenmesi de yine bu becerilerin öğretimi için yeni ve farklı imkân ve fırsatlar sunacaktır. Derslerde özel olarak tasarlanmış öğretim etkinlikleri de hem dersin amaçlarına ulaşılmasına hem de bu becerilerin geliştirilmesine imkân sağlayacaktır.

Öğrenme ve yenilikçilik becerilerinin öğretiminde, fikir üretme çalışmaları, sorgulamalar, tartışmalar yaptırmak, problem çözme, birlikte çalışma, sözlü ve yazılı iletişim kurma fırsatları yaratmak, yeni fikir ve uygulamaları takdir ve teşvik etmek özellikle ciddi katkı yapacaktır.

Bilgi, medya ve teknoloji becerilerinin öğretiminde, bilgi arama, bulma, seçme ve değerlendirme fırsatları sunmak, çeşitli medya araçlarının sunduğu bilgileri analiz etme ve değerlendirme ve çeşitli medya araçları için ürün üretme ve bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkili şekilde kullanılması için fırsatlar yaratmak bu becerilerin geliştirilmesinde özellikle ciddi katkılar yapacaktır.

Yaşam ve meslek becerilerinin öğretiminde, öğrencilere farklı kişilerle, farklı şatlarda, farklı görevler yapma, öne çıkma ve düşündüklerini yapma, nasıl öğrendiklerini sorgulama, amaç belirleme ve gerçekleştirme, liderlik yapma, sorumluluk alma ve hesap verme fırsatları sunmak ve bütün kaynakları etkili kullanıp kullanmadıklarını sorgulamak ciddi katkılar sağlayacaktır.

Her üç grupta da, iyi yapılanları takdir etmek, eksik ve yanlışlar olduğunda öğrencilerin bunları bulması ve sorgulaması için fırsatlar vermek, yararlı tavsiyelerde bulunmak, yeri geldikçe neyin, niçin ve nasıl yapıldığını açıklamak, öğrenci yeni ve farklı şeyler yaptığında onu teşvik etmek çok etkili olacaktır.

Sonuç olarak 21. yüzyıl becerileri, bu yüzyılda bütün çalışanlarda aranan özellikler bütünüdür. Bu becerileri herhangi bir okul türünde ya da düzeyinde ya da belirli dersleri vererek kazandırmak mümkün değildir. Bu becerilerin kazanılması çok erken yaşlarda başlar ve ömür boyu devam eder. Her tür ve düzeydeki okullarda her ders yukarıda tarif edildiği şekilde tasarlanır ve yapılırsa becerilerin kazanılmasına imkân ve fırsat sağlar. Öğretmen ya da öğretim elemanlarının rol modelliği, derslerin tasarımında dersin amacının yanında bu becerilerin nasıl geliştirilebileceğinin dikkate alınması, seçilen öğretim stratejisi ve öğrenme etkinlikleri de bu becerilerin kazandırılmasında önemli rol oynayacaktır.

& quot;

[1] Prof. Dr. Gazi Üniversitesi, Emekli Öğretim Üyesi.

[2] What Work Requires of Schools, A SCANS Report For America 2000, The Secretary’s Commission On Achieving Necessary Skills, U. S. Department Of Labor, June 1991.