SORGULAMA VE ARAŞTIRMANIN ANAHTARI: BİLİM OKURYAZARLIĞI

Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM

Adnan Menderes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

Bilim tüm insanlığın “ortak mirası”dır. Yüzyılların birikimi olan bilim mirası, günlük hayatta “teknoloji” olarak gittikçe insan hayatında daha fazla yer almaya başlamıştır. Bugün insanlığın geldiği noktada bilimin ve bilimin günlük hayata yansıması olan teknolojinin yeri inkâr edilemez bir gerçektir.

Günümüzde önemli bir terim haline gelen bilim Latince “bilmek” anlamına gelen “scire” kelimesinden gelmektedir. Bilimin dinamik yapısından ve çok yönlülüğünden dolayı ortak bir tanım yapılamamaktadır. Bilim değişik açılardan çeşitli şekillerde tanımlanmıştır, fakat bilimin alanı düşünüldüğünde her tanım bilimin bir yönünü tanımlamıştır. Bilim insanoğlunun evreni, doğa ve toplumsal olayları ve bunlar arasındaki ilişkileri anlama, geleceğe dönük öngörü yaparak kontrol altına alabilme yolunda gerçekleştirdiği akademik çalışmalarla elde ettiği bilgilerdir.

Önceden ülkelerin gelişmişlik düzeyleri belirlenirken temel okuryazarlık oranlarına bakılırken, günümüzde ülkelerin gelişmişlik düzeylerini belirlemek için bilim okuryazarlığı oranlarına bakılmaktadır.Bilim okuryazarlığı kültürel ve yurttaşlıkla ilgili olaylara, ekonomik üretime katılım ve kişisel kararlar alabilmek için gerekli bilimsel kavram ve süreçleri bilmeyi ve anlamayı ifade eder.Bilimin hızla ilerlediği yüzyılda bilim okuryazarı olma zorunlu hale gelmiştir ve bilim okuryazarlığı halkın genel anlamda bilim hakkında bilmesi gerekenler ve kazanması gereken bilimsel düşünme ve süreçlerdir.

Bilim hem düşünsel yapımızı hem de günlük yaşantımızı doğrudan etkilemektedir. Bilim olaylar ve olgular karşısında düşünme biçimi olarak sorgulamaya ve araştırmaya dayalı “bilimsel düşünme”nin gerekliliğini önemle vurgulamaktadır. Bilimsel düşünmede gelişigüzel genellemelere, doğmalara, önyargılara, otoriteye yer yoktur; bunların yerine nesnellik, kanıta dayalı yargı, göreli doğru(lar) ve eleştiri süzgeci vardır. Bilim, günlük hayata yansıması olan teknoloji yoluyla gittikçe hayatımızın her safhasını daha fazla etkilemekte, günlük hayatımızda daha fazla yer edinmektedir. Hayatımızda kullandığımız birçok araç-gereç bilimin günlük hayata yansıması olan teknolojinin bir ürünüdür. Bilimin hâkim olduğu ve bilimsel düşünebilen bireylerden oluşan toplumlar, bunların olmadığı toplumlara göre uygarlıkta daha ileri konumdadır.Tüm bunlar toplumdaki bireylerin aldıkları eğitim aracılığıyla “bilim okuryazarlığı”nı kazanmasını gerekli kılmaktadır.

Kaynakça

Erdem, A. R. (2019) Okuryazar mısın(ız)?: Okuryazarlık kültürü,Ankara: Gece Akademi