Mathilda Joslyn Gage

["Kayıp Sözcüğün" Peşinde]

Kadın düşünürlerin gerçekten enteresan hayal güçlerinin olduğunu ve bu anlamda onların insanı şaşırtan düzeyde birtakım imgelem, yorum, açıklama ve çıkarımlara sahip olduklarını belirtmem gerekir. Bir farklılığa dikkat çekmek ne derece anlamlıdır ya da buna gerek var mı bilmiyorum ama sanırım kadınların çoğu kez “ezoterik” bakış açılarının sosyolojik derinliği göz ardı edilemez diye düşünüyorum. Kadınlar çoğu kez gerçekten de “gizemli” olabiliyorlar. Bunlardan biri de Matilda Joslyn Gage...

Eğer “sözcüklerin gücü” ya da “kavramların gücü” ile kast ettiğimiz şey gerçekliğin sıra dışı bir anlatım formunu ifade ediyorsa, galiba Gage’in “kayıp sözcük” (lost word) kavramı da böyle bir şey olsa gerektir. Peki Gage bununla neyi ifade ediyordu?

Matilda Joslyn Gage, öncelikle, en temelde kadının erkek egemen toplumda, nasıl bastırıldığının, örneğin kadının böyle bir toplumda nasıl da bilimsel üretim gibi önemli işlerden mahrum bırakıldığının nedenlerine inmeye çalışır. Burada mesela kurumsal dinin olumsuz rolüne vurgu yapar. Gage, bir çeşit kazı çalışmasına girişir. O “kayıp sözcüğün” peşindedir:

“Bu ‘kayıp sözcük’, ‘en yüce sözcük’… dünyanın belli bir bölümünün arayışıdır… Dişil olanın tüm nitelikleriyle her yerde, görülen ve görülmeyen alemlerde hak ettiği yere geri getirilmesiyle, kaybedilen güç geri kazanılmış olacak, ‘kayıp isim’ bulunmuş olacak” (Gage, 1893: 253).

Başka bir deyişle Gage, “ ‘kayıp sözcük’ ya da ‘kayıp isim’ nosyonunun gerçekte kadınlığa/anneliğe atfedilen tanrısallığın yitik anısı olduğunu söyler. Bu (yitik anı) evrende ve kültürde hak ettiği yere döndüğünde kaybolmuş güç yeniden kazanılacaktır... Gage daha ileri giderek ‘kayıp sözcüğün’ cadıların bilgelik geleneği ile bağlantılı olabileceğini iddia eder. Bu, belki de ezoteriklerin bahsettiği kaybolmuş bilimin, kaybolmuş bilgisidir. Şifalı ot tıbbı, sihirli iyileştirme gücü” (Donovan, 92) gibi pratikler kadınların sıklıkla kullandığı pratikler olarak karşımıza çıkar.

Peki bundan bir çeşit falcılık, sihir işleri veya şifacılık türünden bir uğraşın olduğu anlamını mı çıkaracağız? Bunun fazlasıyla basite indirgeyici ve kavrayıştan uzak bir bakış açısı olacağını düşünüyorum. Bence Gage, bir çeşit “ezoterik sosyolojik çözümleme” diyebileceğimiz türden ilham verici bir bakış açısı sunmuştur ve bu bakış açısı kadınların kendi etkin failliklerini nasıl yeniden ürettiklerinin bir açıklamasını bize sunuyor olabilir. Dolayısıyla, sanılanın aksine, kadınların çoğu kez bize “sihirli, gizemli, majik” gelen taraflarının aslında onların toplum içinde kendilerini etkin hale getirmeleriyle yakından ilgili bir durumun tezahürü şeklinde yorumlanabilir. Mesele sosyolojik olmalıdır. Kayıp sözcük, kayıp sözcük arayışındaki kadının fenomenal yapısıyla, kadının anlam dünyasıyla yakından bağlantılı bir meselenin varlığını bize fısıldıyor olabilir.

Bir kere sosyo-tarihsel bir gerçeği açıklıkla kabul etmeliyiz. Toplumsal yaşamda kadınlar o kadar bastırılmışlardır ki, onlar devamlı bir biçimde “mahrumiyet ve mahremiyet” dairesinin sınırları içinde kalmışlardır. Kadınlar kendilerini ifade eden sözcüklerden yoksun oldukları için ve daha doğrusu kadınlar kendilerini ifade eden sözcüklerden yoksun bırakıldıkları için, yazık ki onlar eşitsiz ve adaletsiz bir dünyada yaşamaya mahkum bırakılmışlardır.

Günümüz dünyasında ilerlemeden söz edilebilir mi bilmiyorum, pek sanmıyorum. Bu olayın bakış açısına, karşılaştırmalı bazı verilere ve derinlikli analizlere ihtiyaç olduğu açıktır. Ancak en azından Mathilda Joslyn Gage'in “kayıp sözcük” fikriyle bir anlamda toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin, kadın-erkek arasındaki adaletsizliğin sembolik bir yorumunu ortaya koyduğu söylenebilir... Kadınların kaybettikleri sözcükleri onlara geri vermeliyiz.

Hamit Ölçer, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Sosyoloji, Doktora öğrencisi

Kaynakça

Gage, M. J. (1893). Woman, Church and State: A Historical Account of the Status of Woman Through the Christian Ages: With Reminiscenses of the Matriarchate. Chicago: Charles H. Kerr & Company.

Donovan, J. (2014). Feminist Teori: Entelektüel Gelenekler (A. Bora, M. A. Gevrek & F. Sayılan, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.