BİR DEĞER OLARAK AKADEMİK ÖZGÜRLÜK

Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM

Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

Değerler hem bireysel hem de toplumsal hayatta bir gerçeklik ve belirleyici olarak karşımıza çıkmaktadır. Değerler, toplumdaki hem bireyleri hem de din, siyaset, eğitim, ekonomi kurumlarını doğrudan etkilemekte ve yönlendirmektedir. İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli faktörlerden birisi değerler üretmesi ve ürettiği değerlere göre yaşamını sürdürmesi ve yön vermesidir. İnsan(lar) değerlerine çok büyük önem vermekte ve değerlerini korumak, sürdürmek ve geliştirmek için birçok girişimde ve özveride bulunmaktadır. İnsan değerlerin sürekliliğini ve gelişmesini sağlamak için hem informal hem de formal eğitim yoluyla nesilden nesile kültürün önemli bir öğesi olarak öğretmekte ve benimsetmektedir.

Bir değer olarak akademik özgürlük, akademisyenlere eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve topluma hizmeti gerçekleştirirken “insani”, “akademik” ve “etik” değerleri (Erdem, 2003) uygulama ve geliştirme sorumluluğunu yüklemektedir. Jassbi’ye (2002) göre akademik özgürlük akademisyenlere insanları mükemmelliğe, yeniliğe yönlendirmede ve bilginin sınırlarını ilerletmede etik sorumluluklar getirmektedir.

Akademik özgürlük, meslek insanı yetiştirmek amacıyla eğitim-öğretim etkinliklerini planlayan, uygulayan ve değerlendiren akademisyene, “insani” değerler bağlamında geleceğin meslek insanı adayı olan öğrencinin kişiliğine ve görüşlerine/düşüncelerine saygı gösterme sorumluluğunu yüklemektedir. Akademisyen, geleceğin meslek insanını yetiştirme amacıyla verdiği eğitim sürecinde meslek insanı adayının kişiliğini korumayı, kendine olan güvenini artırmayı ve var olan potansiyelini sonuna kadar geliştirebilmesini hedeflemelidir. Akademisyen eğitim verdiği geleceğin meslek insanı adayı olan öğrenciye “değerli” olduğunu söz, tutum ve davranışlarıyla göstermeli ve hissettirmelidir. Aynı zamanda geleceğin meslek insanı adayı olan öğrenciye değersiz olduğunu hissettirecek söz, tutum ver davranışlara nereden gelirse gelsin tepki göstermeli, karşı çıkmalı ve engellemelidir.

Akademik özgürlük, akademisyene toplumdaki sorunların çözümü ve bilime katkı için yaptığı bilimsel araştırmalarını “bilimsel” ve “etik” değerlere uygun gerçekleştirmesi sorumluluğunu yüklemektedir. Akademisyen “bilimsel” değerler bağlamında, yaptığı bilimsel araştırmaların sonuçlarına etki edecek manipülasyonlar yapmamalı, bilimsel yöntemleri doğru seçmeli ve uygulamalı, sabırlı olmalı, zamanını-emeğini-bilgisini harcayarak fedakârlık yapmalıdır. Akademisyen “etik” değerler bağlamında yaptığı bilimsel araştırmaların sonuçlarına müdahale etmemeli, ne sonuç çıktıysa dürüstçe ortaya koymalıdır. Akademisyenin, akademik özgürlük bağlamında bilimsel araştırmalarını “bilimsel” ve “etik” değerlere göre yürütmesi, sonuçlandırması ve paylaşması hem bilim insanına hem de bilime olan güven duygusunu pekiştirecektir.

Akademik özgürlük, akademisyene çalışma alanıyla ilgili “insani”, “akademik” ve “etik” değerler bağlamında toplumdaki bireyleri bilgilendirme ve aydınlatma sorumluluğunu yüklemektedir. Akademisyen, çalışma alanıyla ilgili toplumdaki bireyleri kendisinin ve diğer akademisyenlerin gerçekleştirdiği bilimsel araştırma sonuçlarına dayalı olarak bilgilendirirken insanların bilimsel olarak doğru ve geçerli bilgilerle aydınlatılması gerektiğine inanmalı, kişisel görüşlerini bilimsel bilgiymiş gibi ifade etmemeye gereken özen ve hassasiyeti göstermelidir. Akademisyenin, “insani”, “akademik” ve “etik” değerler bağlamında toplumdaki bireyleri bilgilendirmesi ve aydınlatması, toplum nazarında bilim insanının saygınlığını artıracaktır.

KAYNAKÇA

Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 55-72.

Jassbi, A.J. (2002). Academic freedom and civilised society. Higher Education Policy, 15(4), 371-373.