Dijital bağımlılık süreci nasıl yönetilmeli?

Dijital bağımlı bir çocuğa yaklaşırken dikkat edilmesi gereken adımlar, hem sorunun doğru anlaşılması hem de çocuğun sağlıklı bir şekilde bu bağımlılıktan kurtulması için kritik öneme sahiptir. Bunun için öncelikle çocuğun dijital yaşam risk haritasını çıkarılması gerekir. Çıkan bu haritaya göre risk düzeyi saptandıktan sonra olası nedenler üzerinde durulmalı ve sonrasında çocuğun bu neden sonuç ilişkisi içerisinde ne tür sonuçlarla karşılaşacak ve olası riskler ortaya konmalıdır. Bunu takiben çözüm önerileri ve dijital bağımlılık da sağlıklı sağlayıcı ve dijital bağımlılıkdan arınmayı sağlayıcı yaklaşımlar sergilenmelidir. İşte bu süreçte izlenmesi gereken bazı temel adımlar:

1. Durumu Kabul Etme ve Farkındalık Oluşturma

- Bu süreçte çocuğun içinde bulunduğu durumu çocuğu suçlamadan, birtakım psikososyal ve kültürel anlamda herhangi bir dışlama ve yalnızlaştırma yolu oluşturmadan yaklaşmak gerekir.
-öncelikle çocuğun tüm faaliyetlerini gözlem altına almalısınız. Bunu yaparken çocuğu baskılamak, her davranışını eleştirmek veya müdahale etmek anlamında değil. Tarafsız ve objektif bir şekilde Gözlem Yapın. Çocuğun dijital cihazlarla ne kadar vakit geçirdiğini, hangi içeriklerle ilgilendiğini ve bağımlılık seviyesini tespit edin. Bu gözlemler, hangi aşamada olduğunuzu anlamanızı sağlar.
- Farkındalık Yaratın: işte bu farkındalığı yaratabilmek için çocuğun içinde bulunduğu durumu doğru tasvir etmek ve gelecekte karşılaşabileceği riskleri, hem aile ortamında hem arkadaş ve akran ortamında ve özelinde kendi açısından yaratabileceği tehlikeleri önüne sererek ciddi bir farkındalık yaratmak gerekir. Unutmayalım farkındalığımız kurtuluşumuzdur. Çocuğa bu durumun bir sorun olduğunu ve aşılması gerektiğini açık bir dille anlatın. Sorunu kabul etmek, çözümün ilk adımıdır.

2. Aile İçinde Sağlıklı İletişim Kurun

- Empati Gösterin: Çocuğa bağımlılığı nedeniyle suçlayıcı bir tavır sergilemek yerine, onun duygularını anlamaya çalışın. Dijital dünyada neyi aradığını, hangi ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştığını öğrenmek önemli.
- Açık İletişim Kurun: sadece çocuklar değil yetişkinler dahi bu konuda açık anlaşılır ve güvenilir deneyimler sunmalıdırlar. Zira çocuklardan önce yetişkinler bu konuda zafiyetlerini sergiledikleri müddetce çocukların da bu durumdan uzaklaştırılması ya da kurtulması oldukça zordur. Bu nedenle çocuklarla açık iletişim kurmak yetişkin olarak eleştiriye açık olmak ve çocuklarla kuracağımız güven temelli psikolojik fikrime dayalı paylaşım alanları ve toplantı şekilleri düzenlenmelidir . Çocuğun duygularını ve yaşadığı zorlukları paylaşabileceği bir ortam yaratın. Onun kaygılarını ve neden dijital cihazlara bu kadar bağlı olduğunu anlamak, çözüm bulma konusunda yardımcı olabilir.

3. Günlük Kullanımı Düzenleyin
- Sınırlandırmalar Getirin: kuralları çocukla birlikte alınmış olan sınırlandırmalar ve ev içerisindeki dijital temas alışkanlığı kazandırmak son derece önemlidir. Bu noktada çocuğa olumsuzluklarına ilişkin mantıklı açıklamalar yapmak ve bu yönde pratik değerlendirmeler üzerinden çocuğa somut etkilerini göstermek oldukça önemlidir. Çocuğun dijital cihaz kullanımını kademeli olarak sınırlandırmak önemlidir. Keskin bir şekilde tüm cihazlardan uzaklaştırmak yerine, süreyi yavaş yavaş azaltarak alışmasını sağlayın.
- Alternatif Aktiviteler Sunun: hayat boşluk kaldırmaz diyoruz. Bu bağlamda çocuklarımıza alternatif yaşam alanları ve yaşam biçimleri sunulmadığı taktirde tekdüze dijital yaşam ve sana dünya üzerinden çeşitlendirmemeye veya renklendirmeye çalıştığı bir hayata maruz kalması söz konusudur. Çocuğun dijital cihazlara bağımlı olmasının en önemli nedenlerinden biri, başka aktivitelere yönlendirilmemesidir. Spor, sanat, kitap okuma gibi aktivitelerle zamanını daha verimli geçirmesine olanak tanıyın.

4. Dijital Detoks Uygulayın
- Dijital Detoks Programları: bu konuda Prof. Dr. Tuncay Dilci ve ekibi tarafından yazılan “ dijital diyet zamanı adlı kitabı “ edinmenizi öneririz. Belirli bir süre boyunca dijital cihazlardan uzaklaşmak, çocuğun bağımlılığını aşması için faydalı olabilir. Bu süreçte ailece dijital detoks yaparak, çocuğa destek olabilirsiniz.
- Dijital Kullanım Rehberleri dijital bağımlılıkla mücadele onunla ilgili spesifik ve bilimsel sonuçlu yaklaşımlarla mümkün olabilecektir. Bunun için çocuklarımızın daha sağlıklı dijital temas alışkanlığını öğrenebilmeleri öncelikle ailelerin bunlara dorul rol model olmalarıyla ilintili bir durumdur. İşte bu noktada dijital bağımlılıkla mücadele rehberi adlı Prof. Dr. Tuncay Dilci ve ekibinden Uzun yılların vermiş olduğu çalışma sonuçlarına dayalı bilimsel temelli rehber kitaba ulaşmak mümkündür. Çocuğa sağlıklı dijital kullanım alışkanlıkları kazandırmak için dijital kullanım rehberleri ve eğitim programları sunun. Böylece kendi kullanımını daha iyi kontrol edebilir.

5. Uzman Desteği Alın
- Psikolojik Destek: Maalesef ülkemizde dijital bağımlılık ve buna bağlı bağımlılık riskini ortadan kaldırıcı uzmanlaşmış bireylerin sayısı yok denecek kadar az. Özellikle dijital bağımlılık konusu kendine has spesifik bir alan olduğu için bu alanda yaklaşık 15 yıldır arge çalışmaları yapan, topluma son 15 yıl içerisinde yüzlerce konferans ve seminerler veren Prof. Dr. Tuncay Dilci ve ekibinin yapmış olduğu çalışmalara ulaşmak sizlere fırsatlar sunacaktır. Daha doğru pedagojik ve psikolojik içerikli dijital bağımlılık sorunlarını çözücü kişiye özgü geliştirilen ve kişiye özgür raporlama tekniği sunan yapay zeka dijital analiz tekniğinden yararlanmak, ve bu analiz sonucunun raporlarına göre hareket etmek bilimsel anlamda güvenilir sonuçlar verecektir. Eğer bağımlılık seviyesi ciddi boyutlara ulaştıysa, bir çocuk psikoloğu veya dijital bağımlılık konusunda uzmanlaşmış bir danışmandan profesyonel yardım alın. Uzmanlar, çocuğa hem bireysel hem de aile terapileri ile destek olabilir.
- Davranışsal Terapi: Davranışsal terapi, bağımlılık yaratan unsurların fark edilmesini ve bu davranışların yerine sağlıklı alışkanlıklar geliştirilmesini sağlar.

6. Eğitim ve Bilinçlendirme
- Dijital Okuryazarlık: bu konuda ailelerin ilk yapacağı çalışma kendi dijital okuryazarlık becerilerini artırmak ve bu konuda bilinç kazanmaktır. Daha çok bu konuda eğitim almak, dijital bağımlılık uzmanına danışmak ve kitaplardan bilgi edinmek en doğru yoldur. Çocuğa dijital dünyada neyin sağlıklı, neyin zararlı olduğunu öğreten dijital okuryazarlık eğitimleri verin. Dijital dünyada sağlıklı bir denge kurmasına yardımcı olabilirsiniz.
- Risklerin Farkına Vardırın: 1000 nasihat‘tan bir musibet iyidir demiş atalarımız. Dolayısıyla çocuklara zararlı etkileri konusunda somut deliller sunacak ve bu yönde doğruluğu ve geçerliliği test edilmiş güvenilir örnekleri çocukla birlikte deneyimlemek ve olumsuzluğu bizzat dokunarak tatmin ettirmek çocukların bu konuda hassasiyetini ve duyarlılığını daha arttırıcı bir durumdur. Bu nedenle içeriklerin sunmuş olduğu subliminal mesajları ve bilinçaltımıza etkisine dönük bilimsel çalışma sonuçlarını çocuklarımızla paylaşmakta fayda var. Dijital bağımlılığın hem fiziksel hem de psikolojik risklerini çocuğa açık bir şekilde anlatın. Örneğin, uykusuzluk, göz yorgunluğu, sosyal izolasyon gibi sorunların farkına varması önemlidir.

7. Sabırlı ve Tutarlı Olun
- Süreç Zaman Alabilir: çocuğun dijital bağımlılığı bilimsel olarak tescil edildikten sonra bu konuda çözüm sürecini profesyonel bir şekilde yönetmek oldukça önemlidir. bunun için uzun bir zaman dilimi ve mücadelenin bizi beklediğini unutmamak gerekir. Diğer taraftan çocuğun bu konuda göstermiş olduğu ya da göstereceği direnç ya da çözüme dönük olumlu yaklaşımı oldukça önemlidir. sonuç olarak unutmayalım ki; Dijital bağımlılığı aşmak zaman alabilir, bu nedenle sabırlı olun. Tutarlı bir yaklaşım sergileyerek, çocukla sürekli iletişimde kalın ve ilerlemesini gözlemleyin.

Bu adımlar, dijital bağımlı bir çocuğa etkili bir şekilde yaklaşmanın ve çözüm üretmenin temel yollarını sunmaktadır.