Dünyadaki gelişmeler stratejik açıdan değerlendirildiğinde, yenilikçi Ar-Ge çalışmaların ön planda olduğu görülmektedir. Teknolojiden eğitime hayatın her alanında bu çalışmalar iyiden iyiye kendini göstermektedir. Dünya gelişme sıçramalarını büyük dünya savaşlarıyla yapmıştır. Ancak son 50 yıllık süreç değerlendirildiğinde savaş ekonomisi ve riski dünyayı geliştirmeye devam etse de artık yenilikçi Ar-Ge çalışmaların öne geçtiği görülmektedir.

Eğitim bu sıçramanın en önemli kaynak sağlayıcısıdır. Eğitimde Ar-Ge çalışmaları ve bu alanda yapılan kısa, orta ve uzun vadeli yatırımlar önemlidir. Yatırımlarını Ar-Ge kültürüne öncelik veren politikalar üzerine oluşturan kurum ve kuruluşlar önemli kazanımlar elde etmiştir. Kurum ve kuruluşların gelişim ve dönüşüm hedefleri; eğitim, teknoloji ve ekonomi başta olmak üzere diğer etkenlerle birlikte karar vericilerin vizyon sahibi tutumları ve stratejik hedefleri ile gerçekleşir. Bu durumu gerçekleştirebilmek için siyasi erk, bir dizi karar alma mekanizmasının önünü açmak durumundadır. Böylece gelişime ve dönüşüme yönelik süreçlerin gelişmesi ve sürdürülebilirliği sağlanmış olacaktır.

Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığındaki araştırma geliştirme süreçlerinin kendisiyle ve eğitim toplumuyla yaşadığı bir dizi imtihanı bulunmaktadır. Bu imtihandan Bakanlığın başarıyla çıkması, karar vericilerin süreci destekleyici iradeleri ile Ar-Ge birimlerinin kendi iç dinamiğindeki gelişme hikâyesi belirleyici unsurlar olmaktadır.

Yapılan araştırmalar son dönemde Millî Eğitim Bakanlığı Merkez ve Taşra Teşkilatlarındaki Ar-Ge birimlerinde çalışanların niteliğinin, burada çalışan kişilerin kendi bireysel çabalarıyla sınırlı olduğunu ortaya koymaktadır. Bakanlık Ar-Ge birimlerinin kurulma süreci olan 2008 yılı, devamında 2016-2017 yıllarına kadar birimlerin ve birim çalışanlarının geliştirilmesine yönelik planlı bir sistem dâhilinde ciddi eğitim yatırımları yaptığı görülmüştür. Bakanlık Ar-Ge çalışanlarının niteliğini geliştirmeye yönelik hizmetiçi eğitimlerden çalıştaylara kadar bir dizi eğitimler ile süreci desteklemiştir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin hemen öncesi ve Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Milli Eğitim Bakanlığına yansıyan yönetsel süreçteki yeni iş yapma biçimi, Ar-Ge süreçlerinin misyonunu bir miktar değiştirdiği görülmüştür.

Bu değişim; “Kalite kavramının temeli olan süreç odaklı yönetimden, kalite kavramıyla örtüşmeyen sonuç odaklı yönetim kültürüne doğru evrilmesi” olarak görülmektedir.

Tabii Pandemi süreci Ar-Ge biriminde çalışanların niteliğini geliştirme konusunda Merkez Teşkilatındaki karar alıcılara bir miktar sınırlılık getirmiş olduğu da yadsınamaz. Yine de Pandemi sürecinin olumsuz yansımalarının iki yıllık süreçte ortadan kalktığı görülmektedir. Bakıldığında 2021-2023 yılları arasında Ar-Ge biriminde çalışanların niteliğine yönelik sürdürülebilir bir çalışma yapmadığı gözlemlenmektedir.

Bir diğer durum olarak; Ar-Ge birimlerinin İl Milli Eğitim Müdürü/Müdürlüğü politikalarında proje birimine dönüşmesi sürecidir. Siyasi iradenin son birkaç yıl içerisinde İl Milli Eğitim Müdürlükleri kadrolarında sürekli bir değişime gitmesi, İl Milli Eğitim Müdürleri üzerinde ciddi ve olumsuz baskılara ve strese yol açtığı görülmektedir. İl Milli Eğitim Müdürleri/Müdürlükleri kendilerini ön plana çıkarabilme ve dair diğer sebeplerden dolayı; hızlı sonuç verebilen- proje, faaliyet, vb.- birazda kısıtlı zamanda sonuç alınabilecek eylemlere gitmektedir. Bu durum Ar-Ge birimlerini proje üretme çerçevesinde çalışmaya yönlendirmektedir. Bu projelerin geliştirilmesinde süreç odaklı bir yol izlendiği söylenemez. Veriye dayalı ve araştırma sonuçları içermesi gereken süreç odaklılık projelerin içeriklerinde görülmemektedir. Bu bakımdan çoğu projede kendi uygulama içeriğinde kaybolup gitmekte, eğitim sahasına inmemekte, yansımamakta, katma değer yaratan bir özellikte olmamaktadır.

Taşra teşkilatının orta ve belki uzun vadede yapması gereken stratejiler, araştırmalar ve dair politika üretimleri biraz raflarda beklemektedir. Bakanlığın son dönem kendi politikaları da orta ve uzun vadeli olmaktan çıktığı, kalite yönetim süreçleri, stratejik yönetim ve stratejik plan eksenli çalışmaların büyük oranda sekteye uğradığı görülmektedir. Son beş yılda üç Bakanın değişmesi, üç ayrı eğitim politikasının 5 yıl gibi eğitim stratejileri açısından kısa sayılacak bir sürede kamuoyuna arz edilmesi, eğitim yönetiminde çokta alışılmadık bir durum olduğu söylenebilir.

Ortaya çıkan tabloda; Araştırma Geliştirme Birimlerinin geliştirmesi gereken yenilikçi çalışmalar sekteye uğramıştır. Araştırma geliştirme birimlerinin kısa, orta ve uzun vadede geliştirmesi gereken eğitim içerikli yenilikçi çalışmaların sadece bir kısmını kısa vade eksenli geliştirilebildiği görülmektedir. Orta ve uzun vadede üretimlerin Milli Eğitimin taşra sisteminde olmadığı, sürecin sadece mevzuatta kaldığı ve araştırmada ortaya konmaya çalıştığımız bu resimde henüz görülmediği söylenebilir.

Araştırma yazımız Ar-Ge süreçlerine önerilerle devam edecektir…

KAYNAKLAR:
Ahuja, G., & Katila, R. (2004). Where do resources come from? The role of idiosyncratic situations. Strategic management journal, 25(8?9), 887-907.

Demir., A. Z. (2014). Ar-Ge ve İnovasyon Tercihlerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.

Devlet Planlama Teşkilatı. (2003). Kamu Kuruluşları İçin Stratejik Planlama Kılavuzu. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.

Durğun, H. (2020). Eğitimde Ar-Ge'nin Önemi ve Ar-Ge Biriminin Faaliyetlerine İlişkin Yönetici ve Öğretmen Görüşleri (Van İli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.

Kurt, C., Ercan, G., & Kılıç, Z. (2019). Ar-Ge birimlerinde çalışanların değişim ve dönüşüme ait algıları: 81 il örneği. EYFOR-9, Bildiri Kitabı, 45-47.

MEB. (2014). Milli Eğitim Müdürlükleri Araştırma Geliştirme (AR-GE) Birimleri Yönergesi. https://www.meb.gov.tr/il-mill-egitim-mudurlukleri-arastirma-gelistirme-ar-ge-birimleri-yonergesi/duyuru/6820, (Erişim: 04.07.2023).

Türkmenoğlu., B. Ş. (2021). Okullarda ve Milli Eğitim Müdürlüğü'nün Ar-Ge Projeler Biriminde Yürütülen Eğitim Projelerinin Farklı Açılardan Değerlendirilmesi (Malatya İli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.

Murat Tok - 22 Temmuz 2023 23:45

Cemil, ne denir sevgili kardeşim... İşi gücü eğitim olanların dertleri anlaşılmaz. İşi gücü eğitim olmayanların, eğitim kılıfı üzerinden başka şekile bürünenlerin dertleri palazlanır. Memuriyetin var, biliyorum. Yoruma yazmak istemiyorum. Sıkıntı olmasın. Gerçekten emeğine sağlık diyelim... Saygılar...

Ahmet Asraf Balıkçıoğlu - 22 Temmuz 2023 11:24

Bakanlığımız yeni oluşumunda bir zihniyet geliştirmesi yapacak, ülkeyi başarıya götürecek çalışmalara girecektir. Umudum büyük sayın Hocam, eleştiriler biraz sert oldu... Kalemine sağlık...

Murat Tok - 21 Temmuz 2023 14:38

Sevgili Hocam emeğinize sağlık...

P.A.R.S - 19 Temmuz 2023 16:55

Sayın Müdürüm, son 40-50 senede izlenilen eğitim politikalarına baktığımızda kimse üzeine koymak adına uğraşmıyor... Nasıl olacak? Nasıl Toparlanacak? Eğitim nereye akacak, 20 yıllık bir eğitimci ve akademisyen olarak artık zihnim almıyor. Cevap veremiyorum. Bu yazınızdan alacağım çok değerli bir cümle şudur: Kalite kavramının temeli olan süreç odaklı yönetimden, kalite kavramıyla örtüşmeyen sonuç odaklı yönetim kültürüne doğru evrilmesi... Bu resmi gösteriyor... Hayırlısı olsun vatanımız için diyelim. Kaleminize sağlık.

Cem ÖĞRETİR - 18 Temmuz 2023 23:16

Sevgili Hocam, önerileri merakla bekliyorum, Özelden yazdığım görüşlerimi yazıda görmek mutluluk verici. İşimiz gücümüz eğitim...

Nuray Sincar - 17 Temmuz 2023 19:22

İlk ikisi gibi yine keyifle okudum kaleminize güzel yüreğinize sağlık