Türk Kamu Sisteminin Toplam Kalite ile İmtihanı: Eğitimde Kalite Uygulamaları ve 2005-2015 Arası Ödül Süreci-7
1. MEB’in EĞİTİM KURUMLARI İÇİN GELİŞTİRDİĞİ EKİP KATEGORİSİ ÖDÜL SÜRECİ
Milli Eğitim Bakanlığı Toplam Kalite Yönetimi(TKY) Ödül Yönergesiyle beraber iki temel yapıda ödül süreci geliştirmiştir. Bunlardan ilki daha önce ayrıntısını verdiğimiz “yılın kaliteli okulu/kurumu kategorisi” olmuştur. İkinci kategori ise “yılın kaliteli ekip kategorisi” olarak karşımıza çıkmaktadır. Yılın kaliteli ekip kategorisi EFQM temel yaklaşımı alınarak MEB tarafından geliştirilen, Türk Kamu sisteminde ilk olan bir yapıya sahiptir. Özel sektörde ekip çalışmalarına çeşitli formatlarda belli kriterler alınarak ödüller verilmektedir. Bunlardan en bilineni ve akredite edilmiş olanı kısa adı KAL-DER olan derneğin EFQM tabanlı ekip kategorisi yarışmasıdır. Ancak Milli Eğitim Bakanlığının ortaya koyduğu ekip ödül süreci örgütsel büyüklüğü, ortaya çıkardığı iş hacminin yoğunluğu, iş süreçlerinde çeşitliliği düşünüldüğünde çok önemli bir çalışma olduğu söylenebilir.
MEB”in yılın kaliteli ekip kategorisinde eğitim kurumlarının yaptıkları özdeğerlendirmelerde ortaya çıkan iyileştirmeye açık alanlara yönelik seçilen öncelikli bir konuya yönelik yapmış oldukları çalışmalar değerlendirilmek istenmiştir. Bu çalışmalar muhakkak sonuçları alınmış olması gerekmektedir. Ekip çalışmalarının özü Japonya uygulamalarında veya EFQM kriterlerini problem çözme safhasında uygulayan diğer ülke kurum ve kuruluşlarının kalite çemberleri veya literatürde bilinen adıyla problem çözme ekipleri ya da iyileştirme ekipleri ile de adlandırabiliriz.
MEB”in geliştirdiği ödül ekip kategorisi ödül süreci eğitim kurumlarına çok önemli katkılar vermiştir. Bu katkıların en başında bir eğitim kurumunun bir probleme nasıl yaklaşacağı ve problemi nasıl çözeceği yaklaşımıyla ilgilidir. Bu anlamda oluşturulan rapor formatı Türkiye ölçeğinde eğitim kurumlarına önemli bir öğreti olmuştur. Rapor formatının kriterleri kurumsal düzeyde yapılacak iyileştirmelere yönelik bir hiyerarşi ve uygulama algoritması oluşturmuştur. Bunu anlama adına MEB’in yıllar içerisinde ihtiyaca göre revizeler yapılarak geliştirdiği değerlendirme kriterleri ve sahip oldukları içerikler aşağıdadır.
2. MEB EKİP KATEGORİSİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ VE YAKLAŞIMLAR
2.1. Seçilen problemin okul/kurum için önem derecesi (Özdeğerlendirme sonuçları ile ilişkisi): Bu kriterde iki unsur öne çıkmaktadır. Birincisi seçilen problemin ya da iyileştirme konusunun okul ya da kurumun misyonunu ile bağlantısına bakılmaktadır. Yani bir okul için seçilecek problem eğitim öğretim gibi misyonu ile doğrudan ilgili bir alana ilişkin iyileştirme yapıyorsa seçilen problem önemi yüksek kabul edilmektedir. Eğer eğitim öğretim değil de destek hizmetleri ile ilgili bir problem iyileştiriliyorsa önem derecesi daha düşük olarak kabul edilmektedir. İkinci unsur seçilen problem ya da iyileştirme konusunun nasıl belirlendiği ile alakalıdır. Seçilen problemin ya özdeğerlendirme sonuçlarında öncelikli bir problem olarak yer alması ya da paydaşların dilek veya şikâyetlerinde önemli bir yerinin olması gerekmektedir.
2.2. Problemin tanımlanmasındaki yeterlilik: Genelde problemler sonuç olarak karşımıza çıkar. Bu sonucu ortaya çıkaran bir takım nedenler vardır. Bu bölümde problemin ne derece analiz edildiği, probleme neden olan alt nedenlerin ne derece başarılı bir şekilde tanımlandığı değerlendirilmektedir.
2.3. Problem çözme tekniklerinin doğru ve yerinde kullanılma derecesi: Problem çözme çalışmasının birçok aşamasında problem çözme tekniklerinin kullanılması gerekir. Bu bölümde bu tür tekniklerin doğru yerde ve başarılı bir şekilde kullanılıp kullanılmadığına bakılmaktadır.
2.4. Problemin çözüm seçeneklerinin belirlenmesi ve seçimi: Problemin iyileştirilmesi için birden çok öneri ortaya atılabilir. Bu bölümde ekibin çözüm seçeneklerini nasıl belirlediği ve bu öneriler arasından en iyi öneriyi nasıl belirlediği değerlendirilir.
2.5. Problemin çözümündeki yaratıcılık düzeyi:
Çözüm önerisinin orijinalliğinin değerlendirildiği bu bölümde kimseden buluş yapması beklenmemektedir. Bir çözüm önerisi aynı problemi yaşayan başka eğitim kurumlarında uygulandığında sonuç verebiliyor olması ve okuyanı ya da dinleyeni “bunu tüm okullar bilmeli” deme noktasına getiriyorsa orijinal kabul edilmektedir. Bu yaklaşım çalışma içerisinde beklenmektedir.
2.6. Problemin çözümü için geliştirilen öneri/önerilerin uygulanabilirlik derecesi: Bu bölümde ekibin ortaya koyduğu çözüm önerisi, gerçekleşme süresi, maliyeti, gereken işgücü vb. kriterlere bakılarak, ne kadar uygulanabilir olduğu test edilmektedir. Yani; az iş gücü, az ya da sıfır maliyet ve olabildiğince kısa sürede sonuç alabilme çözüm önerisinin uygulanabilir olduğunu gösteren parametreler olarak kabul edilmektedir.
2.7. Çözüm önerisinin uygulanması için yapılan plânlama: Bu bölümde iyileştirmeye ait çözüm planına bakılmaktadır. Planın uygulama adımları, hedefleri, sorumluları, zaman planlaması, muhtemel riskleri ve risklere karşı alınacak tedbirleri, başarılı olup olmadığının nasıl ve ne zaman değerlendirileceğini vb. plana ilişkin unsurlar dikkate alınmaktadır. Böylece planın problemi yordaması ve çözüm için adımları karşılaması ortaya konulmaktadır.
2.8. Hedeflerin gerçekleşme derecesi/problemin çözümündeki başarı: Elde edilen sonuç açısından “Problem, problem olmaktan ne kadar çıkmıştır? Uygulama öncesi planda ortaya konan hedefler ne derece gerçekleşmiştir?” vb. sorulara sayısal cevaplar aranmaktadır. Sonuçlar çözüm öncesi ve sonrasını da içermekte, bir başka deyişle geçmişle karşılaştırmalı olarak verilmektedir.
2.9. Çözümün okula/kuruma, hizmet götürülen kesime, çalışana vb. sağladığı katma değer: “Elde edilen sonuç kime ne sağlamıştır? Problemden şikâyetçi olan veya iyileştirilmesi için talepte bulunan kesimler çözümü nasıl değerlendirmektedir?” bütün bu sorular cevaplandırılmaktadır. İyi bir iyileştirme çalışması bir eğitim kurumunda öğrenci, öğretmen, veli vb. paydaşlar tarafından memnuniyetle karşılanması beklenmektedir. Bu bölümde mutlaka sayısal sonuçlara yer verilmektedir. Sonuçlar olabildiğince geçmiş durumla karşılaştırılmakta ve sunulmaktadır.
2.10. Yapılan çalışmanın raporlama ve sunum kalitesi: İyileştirme ekibinin hazırladığı rapor şekil yönünden değerlendirilmektedir. Ekip raporunun açık anlaşılır bir dille yazılması ve ödül yönergesinde yer alan rapor formatına uygun bir biçimde kaleme alınması gerekmektedir.
Ekip kategorisine ait bu kriterler bir problemin iyileştirilmesi ile ilgili çok önemli bir kazanım olarak okul ve kurumlara indirgenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı süreç içerisinde okul ve kurumlarda problemi tanıma, çözüm önerileri sunma, çözüm önerileri sonucunda planlama geliştirme, problem çözüm basamaklarını süreçte kullanabilme, süreç iyileştirmeyi kurumsal yapıya indirgeme, veriye dayalı izleme ve değerlendirme yapabilme gibi önemli katkıları sağlamıştır. Ayrıca eğitim kurumlarında problem çözme yaklaşımları noktasında örgütsel kültür oluşturarak bu örgütsel kültürü aktarma görevini de ortaya çıkarmıştır. Ödül sürecinin eğitim kurumlarına kazandırdığı çalışma kültürü ve etkilerinin süreç 7 seneden fazla uygulanmadığı halde hala devam ettiğini söyleyebiliriz.
Yazımız devam edecektir…
Anahtar Kelimeler: Kalite, Toplam Kalite Yönetimi, Eğitimde Kalite.
Kaynakça:
Sayın okuyucum, Kaynakça çok geniş yer tuttuğundan sayfa yapısını tasarruflu kullanmak için eklenmemiştir. Kitap sürecinde tüm yararlanılan kaynaklar “bilimsel etik kuralları” çerçevesinde yer verilecektir. Teşekkür ederim.
Atıf için:
Kurt, Cemil. (2022). Türk kamu sisteminin toplam kalite ile imtihanı: Eğitimde kalite uygulamaları ve 2005-2015 arası ödül süreci-7. Erişim yeri:

Caner Mertoğlu - 23 Mayıs 2022 15:49

Hocam tebrikler...

Selim YAVUZ - 04 Mayıs 2022 23:16

Cemil Hocam emeğinize sağlık sizi severek takip ediyoruz görüş ve tecrübelerinize çok önem veriyoruz.