Nitel araştırmada kullanılan ve bazı araştırmacılar tarafından “gömülü kuram” olarak adlandırılan araştırma deseninin, “gömülü kuram” yerine ya ‘temellendirilmiş kuram’ ya da ‘kuram oluşturma’ çalışması olarak adlandırılması daha uygundur.

Bilgi toplumunda enformasyona nasıl ulaşılacağını bilen, ulaştığı her türlü enformasyonu sadece kullanmakla kalmayıp, aynı zamanda sürekli sorgulayan, sorguladığı enformasyondan yeni bilgiler ve sorunlara çözüm üreten, kendini sürekli yenileyip geliştirebilen bireylere gereksinim vardır.

Ne yazık ki, nitel araştırma desenlerinden birisi olan İngilizce “grounded theory” kelimesi Türkçe’ye yeterince sorgulanmadan yanlış bir şekilde “gömülü kuram” olarak çevrilmiştir ve bazı araştırmacılar da nitel araştırma desenlerini yazarken, “temellendirilmiş kuram” ya da “kuram oluşturma” yerine “gömülü kuram” kelimesini sorgulamadan kullanmışlardır ve halen de kullanmaktadırlar.

Oysa İngilizce “ground” (temellendirmek, dayandırmak) fiilinden türetilmiş ve bu kelimenin ortaç hali olan “grounded” kelimesi “temellendirilmiş, temele dayandırılmış” olarak tanımlanırken, aynı kelime aynı zamanda İngilizce’de isim olarak “yer veya zemin olarak” tanımlanır. İngilizcede isimlerin aynı zamanda fiil olarak kullanılması geleneği Shakespeare’in eserlerine dayanmaktadır (FennelL, 2003; McKnight, 1956). İngilizcenin temel sözlükleri olan Oxford ( Hornby, 2005)  ve Merriam-Webster (2019)  gibi sözlüklere baktığımızda da “ground” fiilinin ortaç halinin Türkçe’ye çevrildiğinde saklanmış, gizlenmiş, gömülü veya gömülmüş gibi bir anlamı bulunmamaktadır.

Diğer taraftan İngilizce’de “ground” (yer, zemin) kelimesinin isim halinden ön ek “under” (altında) eklenerek türetilmiş “underground” kelimesi İngilizcede isim veya sıfat olarak “yer yüzeyinin altı” ,“saklı ve gizli” anlamına gelmektedir ve aynı zamanda İngiltere’de metro kelimesi anlamında da (Merriam-Webster Online Dictionary, 2019) kullanılmaktadır. Eğer nitel desenin adı  “grounded theory” yerine her ne kadar underground kelimesinin İngilizce’de fiil hali olmasa da, varsayalım ki olsun, ortaç olarak “undergrounded theory” olarak İngilizce’de adlandırılmış olsaydı, belki o zaman yer altına yerleştirilmiş, gizlenmiş, saklanmış veya yerin altına gömülmüş anlamında “gömülü kuram” olarak Türkçe’ye çevrilebilirdi. Ancak desenin adı İngilizce’de karşılığı olmayan “undergrounded theory” değil “grounded theory”’dir.

Durum böyle olunca da İngilizce’de “grounded theory” olarak adlandırılan nitel deseni Türkçe’ye  “temellendirilmiş kuram” ya da “kuram oluşturma” çalışması olarak çevirmek daha doğru olur.

Kaynakça

Fennell A. B (2003). A history of english. Oxford: Blackwell Publishing.

McKnight, G. (1956). The evolution of the english language. New York: Dover Publications.

Hornby, A. S. (2005)  Oxford advanced learner’s dictionary of current english Oxford University Press. Oxford: United Kingdom.

Merriam-Webster Online Dictionary. (2019). Haziran 15, 2019, tarihinde https://www.merriam-webster.com/dictionary/ground adresinden ulaşılmıştır.

Önerilen Okumalar/Tarafımdan Yönetilen ve Doktora TİK ve Jürisinde Görev Aldığım Temellendirilmiş Kuram Çalışması Desenli Doktora Tezleri

Akcan, F. (2016). Eğitimde etkili bir okul değişimi için okul liderliği: Okul liderliğine ilişkin bir temellendirilmiş kuram çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. YÖK Tez Merkezi Tez no 436735 Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.

Seyitoğlu, F. (2018). Akademik bir disiplin olarak gastronominin konumu: Temellendirilmiş bir kuram çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. YÖK Tez Merkezi Tez no 524940 Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.

Yörük, T. (2017) Milli Eğitim Bakanlığının yönetim enformasyon sistemleri kapsamında sunduğu elektronik hizmetlerin karar destek sistemi olarak kullanılması: Temellendirilmiş bir kuram çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. YÖK Tez Merkezi Tez no 471761 Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.