YÖNETİMDE SORUNLARIN ÖNCELİKLENDİRİLMESİ
Zorlu bir süreçten geçiyor insanoğlu. Hem virüsle mücadele etmeye çalışıyor, hem anı dolu dolu yaşamaya gayret gösteriyor, hem de geçmişten getirdiği tecrübeleri ile geleceği inşa etmeye çalışıyor. Hayat hep bi arayış ve çabalama ile geçiyor.
Evini yönetenler, işini yönetenler, okulu yönetenler… Hep bir arayış içinde.
Biz eğitimciler, dünyada olup bitenlere ve eğitimle ilgili olan olaylara karşı asla yabancı kalamayız. Olumsuz gibi görünse de olumlu düşünmeyi biliriz. Olaya, duruma ve zaman göre tavır sergiler, önceliklerimizi değiştirmeyi biliriz. Kişiye, olaya ve yaşanmışlıklara göre bakış açımız değişkenlik gösterse de hep bir çıkar yol bulmuşuzdur.
Eğitim, insanoğlunun öğrenme yeteneğinin oluşması ile başlayan ve onun yaşamı boyunca da devam eden bir süreçtir. Eğitimin konusu insandır. İnsan önemli olduğu için eğitim de önemlidir. Çağımızda planlı bir eğitim sürecinden geçmemiş insanların karşı karşıya geldikleri sorunları çözmesi zordur. Geçimi sağlamanın, aile kurmanın, toplumsal konum sağlamanın, bir meslek edinmenin, iyi bir insan ve yurttaş olmanın en iyi aracı eğitimdir(Başaran, 1994). Bu amaçlara ulaşmak için uzun soluklu bir eğitim süzgecinden geçmek gerekir.
Eğitim işinin yapıldığı yerlerdir, okullar.
Gelişmekte olan ülkemizin, eğitimli ve donanımlı genç nesillere duyduğu ihtiyacı karşılayacak yegâne örgütler, okullarımızdır. Okul bireyi farklılaştırma işlevini öğretim yoluyla gerçekleştirir, karmaşık yapılardır ve işlevlerini gerçekleştirebilmeleri için fiziksel bir yapıya, nitelikli öğretmenlere, nitelikli yöneticilere, sıkı okul-veli iletişimine ve bu öğeleri bir arada tutan olumlu bir okul atmosferine ihtiyaç duymaktadırlar.
Etkili okulların etkili yöneticileri vardır.
Okul yöneticisinin amacı, okulu amaçlarına uygun olarak yaşatmaktır. Bu da okuldaki insan ve maddi kaynakların en verimli şekilde kullanılmasıyla mümkün olur. Tanrıöğen (1998), etkili okul müdürlerinin kişilik özellikleri ile ilgili yapılan bir araştırmada; etkili müdürlerin çok fazla enerjiye sahip, saatlerce çalışan, iyi dinleyici ve gözleyici, yetenekli bir bilgi aktarıcı, insanlar arası ilişkilere başarılı ve strese karşı hoşgörülü bireyler olduklarının belirlendiğini ifade etmiştir. Ayrıca yine yapılan bir çalışmada etkili okul müdürlerinin; yenilikçi okul projelerine kimlerin katılacağına karar verdiklerini, karar verme yetkisini astlarına dağıttıklarını ve kullanımını teşvik ettiklerini, önemli konularda personelinin görüşlerine başvurduklarını, personelini program geliştirme eylemlerine katarak deneyim kazanmalarını sağladıklarını, öğretmenleri kendi mesleki yeteneklerini değerlendirmeleri ve kendi gelişmeleri için hedefler koymaları doğrultusunda güdülediklerini, program geliştirme ile ilgili yeni görüşleri desteklediklerini, etkili mesleki geliştirme etkinlikleri düzenlediklerini, öğrencilerin gelişimlerini yakından takip ettiklerini, umut verici yeni uygulamalar hakkında mesleki yayınlardan ve diğer müdürlerden bilgi aldıklarını, rutin yönetsel konuları etkili bir biçimde ele alırken amaca yönelik diğer çalışmalar için de zaman yarattıklarını dile getirildiğini ifade etmiştir(Akt. Koçak ve Helvacı, 2011:35).
Eğitim üzerindeki yatırımların gün geçtikçe artması, okullar arasında rekabeti ve okulların etkili öğrenme ortamları oluşturmaları ihtiyacını arttırmış; bu bağlamda okul yöneticilerine de yeni rol ve sorumluluklar yüklemiştir(Hacıhafızoğlu, Karadeniz ve Dalgıç, 2011). Okullarımızın amaçlarını gerçekleştirebilmeleri için okul yöneticileri tarafından iyi yönlendirilmesi gerekmektedir.
İşte size çok kritik bir soru. Okul müdürü, okuldaki sorun alanları içinde neye önem veriyor ve bu sorunları çözmek için neyi önceliklendiriyor?
Bu konuyu içine alan bir araştırmaya dâhil olmuştum. Çalışma ekibi ile okul müdürlerinin karşılaştığı sorunlar sınıflandırmış ve bu sınıflamaya göre sorunları sıralamıştık. Amacımız, “Bu sorunları ne kadar önemsiyorlar?” onu tespit etmekti. Çalışmaya 438 okul müdürü katılmıştı. Kendilerinden, bu sorunları, okuldaki tüm çalışmaları göz önüne alarak, önem sırasına koymalarını istedik. Çıkan sonuçları ise pareto analizi yöntemi ile yorumladık(Yılmaz, E., Bayşu, K. Karakurt, A. ve Diğerleri,2012). Pareto analizi, literatürde “80-20”, “90-10” kuralı veya “70-30” kuralı da denir. Pareto analizi, değişik sayıdaki önemli sebepleri, daha az önemde olan sebeplerden ayırmak için kullanılır.
Okullar, işleyişi içinde büyük ya da küçük sorunlarla karşılaşırlar. Bu araştırma ile okul yöneticilerinin karşılaştığı sorun alanları önceliklendirildi. Sizlerle, araştırma sonucunda ön plana çıkan sorunları paylaşmak istiyorum.
Sorun Alanı-1: Özlük Hakları
1.Eğitim yöneticilerinin maaş olarak öğretmenlerden bir farkının olmaması.
2.Görev ve sorumluluklar ile yetkinin orantısız olması.
3.Okul yöneticisinin, sorumluluk alanı dışında kalan okulun diğer işleri ile gereğinden fazla ilgilenmesi.
Sorun Alanı-2: Üst Yönetimlerin Tutum ve Pozisyonu
1.Fiziki donanım eksikliğinin giderilmesinde ilgili makamlardan okul yöneticisinin yeterince destek alamaması.
2.Eğitim-öğretim yılı başında, okulun ihtiyacı olan personelin karşılanmaması.
3.İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüklerinde görevli yöneticilerin okul yöneticilerine yeterince destek vermemesi.
Sorun Alanı-3: Okul Yöneticilerinin İçinde Bulunduğu Çevrenin Tutumu
1.Öğrencilerin okul yönetimi ile ilgili asılsız, imzasız iddialarının işleme konularak okul yöneticilerinin yıpratılması.
2.Okulun her türlü başarı ve başarısızlığında tek sorumlu olarak okul yöneticisinin görülmesi.
3.Yerel yönetimlerin, okul yöneticilerinin karşılaştığı okulla ilgili sorunlarına duyarsız kalması.
Sorun Alanı-4: Bürokratik Sistem
1.Bürokratik zorunluluktan kaynaklanan gereksiz resmi yazışmaların yoğun olması.
2.Gereksiz yazışmalar.
3.Rutin bir şekilde tutulması gereken evraklar.
Sorun Alanı-5: Bireysel Özellikler
1.Okul yöneticilerinin kendisine ve ailesine ayıracak yeterince zamanının olmaması.
2.Okul yöneticiliği anlayışının profesyonelleşememesi.
3.Okul yöneticisinin, yöneticiliğin gerektirdiği donanıma sahip olmaması.
Özellikle okul yöneticilerinin, görev yaptıkları okulları daha iyi bir eğitim yuvası yapmak isterlerken karşılaştıkları sorunlara karşı kayıtsız kalmaları beklenmemelidir. Sorunların çözümünün ancak sorunları yaşayanlar tarafından getirilen çözüm önerileri ile giderilmesi mümkün olabilir.
Bu anlayışla, okul yöneticilerinin karşılaştığı sorunların tanımlanıp, bu sorunlara çözüm önerileri sunulması yine okul müdürlerinin sorumluluğundadır. Çalışma ekibi tarafından, sorun alanlarının hepsine yönelik çözüm önerileri üretilerek, eğitim camiasında farkındalık oluşturulmaya çalışıldı.
Çözümü dışarıda aramaya gerek yok ki! Çözüm içimizde sevgili okur!
Yönetim görevini üstlenenler, giydikleri ateşten gömleğin sorumluluğunu bilirler.
Tüm eğitim liderleri ve eğitim lider adaylarına saygılarımla.
Kadir BAYŞU
KAYNAKÇA:
Başaran, İ.E. (1994) Eğitime Giriş. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
Hacıhafızoğlu, Ö., Karadeniz, Ş. ve Dalgıç, G. (2011). Eğitim Yöneticileri Teknoloji Liderliği Öz-Yeterlilik Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi(Educational Administration: Theory and Pratice), 17(2), 145-166.
Koçak, F. Ve Helvacı, M.A. (2011). Okul Yöneticilerinin Etkililiği(Uşak İli Örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Uluslararası E-Dergi, 1(1), 33-35.
Yılmaz, E., Bayşu, K., Karakurt, A. ve Diğerleri (2012). Okul Yöneticilerinin Karşılaştıkları Sorun Alanlarının Belirlenmesi, Önceliklendirilmesi ve Eylem Planlarının Oluşturulması. Konya Okul Yöneticileri Derneği.