5 Ekim Dünya Öğretmenler Günü’nde Türkiye’nin Öğretmenleri
Alaaddin Dinçer/eğitimci
5 Ekim bütün dünyada Öğretmenler Günü olarak kutlanmaktadır.Öğretmenlerin çalışma koşullarını ve statüsünü belirleyen belgenin kabül edildiği gün olan 5 Ekim Dünya Öğretmenler Gününde ülkemz öğretmenlerinin hali ahvaline bir bakalım istedik.Eldeki bulgu ve bilgiler ülkemiz öğretmenlerinin hal ve ahvalinin iyi olmadığını belgeliyor. Ülkede işsizlik önemli bir sorun.Ne işte ne de eğitimde olmayanların sayısı milyonlarla ifade ediliyor.Hem eğitimli hem de eğitimsiz işssiz sayısı azalma yerine yaşanan ekonomik krizin ve büyüme rakamlarındaki gerilemenin de etkisiyle sürekli artmakta olduğunu gösteriyor. Krizin etkilerinin yarattığı sosyal travmalar nedeniyle toplumdaki şiddet türleri çeşitlenerek büyük bir artış gösteriyor.Krizden ve yarattığı şiddet sarmalından bütün alanlar derinden etkilenirken öğretmenlik mesleği de bu etkiden payına düşeni fazlasıyla almaya devam ediyor.
Öğretmenlik mesleği yetiştirme sisteminden atanmaya kadar bir dizi sorun yaşıyor.Bugün öğretmenlerin yaşadığı en büyük sorun işsizlik. Öğretmenlerin yaşadığı işsizlik olgusunun yanı sıra,iş bulanların karşılaştığı başka mağduriyetler bulunmaktadır.Bu mağduriyetler;düşük ücret,güvencesiz ve angarya çalışma,hak kayıpları,meslek içi adaletsizlk,ayrımcılık,mesleki şiddet,itibarsızlaştırma,idari ve yönetsel baskılar,demokatik olmayan tutum ve davranışlara muhatap olma gibi yaşanmaktadır.Her biri ayrı ayrı ele alınıp irdelendiğinde sayfalar dolusu yazılar yazılabilecek olan yukarıda yer alan sorunlardan bu yazıda işsizlik,yoksulluk,ayrımcılık ve itibarsızlaştırma sorunlarını özetlemeye çalışacağım.
Öğretmenler Beyaz Yakalı İşsiz Olmak İstemiyor
Değerlendirmeye en yakıcı sorun olan işsizlikten başladığımızda karşımıza karamsarlık,belirsizlik ve umutsuzluk denilen psikoloji biliminde içeriği çok kapsamlı kavramlar çıkmaktadır.İşsiz öğretmen sayısı ile ilgili istatistikler muhtelif olmakla birlikte son yapılan KPSS A Grubu Eğitim Bilimleri Sınavına başvuran 377 bin kişi ile bu sınavın ardından yapılan ÖABT’a başvuran 360 bin rakamlarını bile baz aldığında sorunun ne kadar acil olduğu ve bu soruna çok hızla yeni ve alternatif çözümler üretilmesi gerekenbir tablo oluşturduğu gerçeğini yeniden hatırlatmayı gerekli kılıyor.Elbetteki rakamlar sadece KPSS A grubunda görünenle sınırlı değil.KHK ile işinden atılan 35 bin öğretmen de işsizler treninin yolcusu olmuş durumda.Asıl tehlikenin büyüğü; öğretmen olmak için hazırlık yapan vepedagojik formasyon programlarına giden yaklaşık 50 bin aday adayı ile eğitim fakültelerinde okuyan 217 bin adayın yanı sıra değişik yükseköğretim programlarına devam edip pedagojik formasyon alma olasılığı olan 600 bin kişiyi bekleyen belirsizlikte yatıyor.Tabi özel sektörde çalışmakta olup her an kapının önüne konarak işssiz kalma sorunu yaşayacak 170 bin öğretmeni de potansiyel işsiz olarak bir kenara kaydetmek gerekiyor.
Kamuya atanan öğretmen sayısı ise sürekli düşüyor.2010-15 tarihleri arasında 282,278 öğretmen atanırken 2016-2019 yılları arasında atama sayısı 136,337 oldu.Atamaya ilişkin MEB verilerine dayanılarak hazırlanan sayılar yukarıda yer alan tespitlerimizi doğrulayan bilgileri içeriyor.Bu tespitler ışığında 2010-19 yılları arasında kamuya kadrolu ve sözleşmeli istihdam biçiminde atanan öğretmen sayılarında yaşanan değişime bakıldığında;2010 yılında 40 bin 922 /2011 yılında 39 bin 945 /2012 yılında 56 bin 106 /2013 yılında 41 bin 579 2014 yılında 50 bin 990 /2015 yılında 52 bin 736/2016 yılında 49 bin 311 /2017 yılında 22 bin 026 2018 yılında 45 bin 000/2019 yılında ise 20 bin öğretmen ataması gerçekleştirildi.
Öğretmenlik Mesleğini İtibarsızlaştıran UygulamalarBitmeldir
Bu yazıda ele alacağımız ikinci sorun itibarsızlaştırma, diğer bir ifade ile değersizleştirme konusudur.Yıllardır uygulanan yanlış ekonomik, sosyal ve siyasal politikalar sonucu öğretmenlik mesleği büyük itibar kaybına uğratıldı ve değersizleştirildi.Bunun bir sonucu olarak Türkiye,2018 yılı Küresel Öğretmen Statü Endeksi’nde(Global Teacher Statüs İndex) yer alan 35 ülke arasında 7.ülke konumundadır.İndexte bulunan başka bir veriye göre ise ülkemiz öğretmenlerine son 5 yılda en çok saygınlık kaybettiren 3 ülke arasındadır. Ülkemiz öğretmenlerine yönelik belirlenen bu veri önemlidir.Görülmelidir ve düzeltilmesi için zaman kaybetmeden gerekli önlemler alınmalıdır.
Öğretmenlere Kapıkulu Muamelesi Yapmaktan Vazgeçilmelidir
Bir diğer sorun öğretmenlere yönelik uygulanmakta olan ücret sorunudur.Burada da ülkemiz maalesef sınıfta kalmıştır.Kamuda ve özel sektörde görev yapmakta olan öğretmenlerin tamamı aylık yoksulluk sınırının altında ücret almaktadır.Öğretmen ücretleri 31 OECD ülkesi arasında 3.sırada yer almaktadır.Ülkemiz öğretmenleri diğer ülkelerin öğretmenlerine kıyasla daha zor koşullarda,kalabalık sınıflarda ve sürelerde çalışmakta daha az ücret almaktadır.TÜRK İŞ tarafından yapılan açıklamada aylık yoksulluk sınırı Ağustos ayı itibarıyla 6.705.94 liradır.15 Temmuz artışı sonrasında meleğe yeni başlayan sözleşmeli öğretmenin maaşı 3700 liradır.Bu durumda bir öğretmen maaşı ile aylık giderlerinin %55,18’ini karşılayabilmektedir.Bu oran 2002’de %53,04’tü.17 yıllık iyileşme oranı sadece %2 olabildi. 2002’de bir öğretmen maaşı ile 20 çeyrek altın alırken bugün ancak 8.33 altın alabilmektedir. Ücretli öğretmenlerin durumu ise çok daha vahimdir.Ücretli öğretmenler açlık ve asgari ücret sınırının çok altında ücretle çalışmaktadır.Öğretmmenlerin yaşam koşullarını ve özlük haklarını iyilrştirecek ekonomik ve sosyal tedbirler önümüzde ki bütçe yılında hayata geçirilmelidir.Öğretmenlerin meslek kanunu, ücretli öğretmenlerin ek ders ücret artışı ve ek göstergeleri 3000 olan öğretmenlerin ek göstergelerinin 3600’e çıkarılmasına yönelik verilen sözler 2019 yılı bitmeden yerine getirilmelidir.
Öğretmenleri Ayrıştırmak Yerine Bütünleştirin
Ayrımcılık ve bir bölüm öğretmene tanınan ayrıcalık öğretmenlerin diğer önemli sorun alanı oldu.Bu kapsamda yöneticilik kadrolarına yapılan atamalarda önceliğin erkeklerden ve iktidara yakın olan sendikanın üyeleri arasından seçilmesi ayrımcılığın ve ayrıcalığın en somut kanıtı olarak yaşanmaktadır.Çoğunluğunu kadınların oluşturduğu iş kolumuzda yönetim görevlerinde kadınların temsil oranı %3’tür.Kadınların yönetimlerde temsili noktasında da Türkiye OECD sıralamasının en sonunda yerini almış durumdadır.Para pul işi gerektirmeyen böyle bir konuda bile son sırada olmanın erkek egemen zihniyetin kadına biçtiği roller yaklaşımı ötesinde bir gerekçesi bulunmamaktadır. Yöneticiliğe atanma da ve yükseltmelerde getirilen mülakat koşulu kayırmacılığın zirve yaptığı bir süreç olarak gerçekleşti.Yöneticilerin %90’nın iktidara yakın duran sendikadan olması,yazılı da yüksek puan alan ancak mülakatta düşük puan verilerek elenen farklı sendika üyelerinin isyan noktasına varan tepkileri gündemden hiç kalkmadı.Bugünde gündemdeki yerini koruyor.
2019 yılında yapılan Eğitim Kurumlarına Yönetici Seöme Sınavı Sonucu başarılı olan adayların eğitim sendikalarına göre dağılımını MEB Personel Genel Müdürü Hamza Aydoğdu açıkladı.Aydoğdu “En son yapılan yöneticilik sınavında 60 ve üzerinde puan alan öğretmen sayısının 36.756 olduğunu,bunun sendikalara göre dağılımının; Eğitim Bir Sen 20.286,Eğitim İş507,Eğitim Sen 1.367,Türk Eğitim Sen 5.189 üyesi kazanmış durumda. 9.282 kişi ise diğer sendikaların ve sendikasızların toplamı şeklinde oluştuğunu” ifade etti.Bu dağılım yandaş sendika üyesi olmayan öğretmenlerin nasıl bir baskılanma yaşadığını “kazansakta nasıl olsa mülakatta eleneceğiz” düşüncesinden hareketle üyelerinin sınava başvurmadığını göstermektedir. Araçsallaştırılan mülakata dayalı ayrımcı,ayrıştırıcı ve ayrıcalıklı uygulamalar yerine birleştirici ve bütünleştirici uygulamalar eğitime ivme kazandırır.
Sonuç olarak,öğretmenler yeni bir eğitim yılının başladığı bu günlerde 5 Ekim Düünya Öğretmenler Günü’nü kutlayacak.Bu kutlamanın mevccut koşullarda buruk,moralsız ve mutsuz bir kutlama olacağını görmek gerekmektedir.Yukarıda özetlenen memeleketin öğretmenlerinin halleri bir dokunana bin dert dinletmektedir. Eğitim nitelikli olsun, çocuklarımız nitelikli yetişsin ve başarılı olsun istiyoruz.
Öyleyse, öğretmene yatırım yapmalı,öğretmeni öncelemeli ve önemsemeli,hak ettiği değeri vermeliyiz. Eğitimi ve çocuklarımızı düşürüldükleri bu karanlık tablodan kurtarıp aydınlığa çıkarmada büyük görev öğretmenlerinse,onlara hak ettikleri insanca yaşam olanaklarını sunmak ülkeyi yönetenlerin sorumluluğundadır. Başarmanın anahtarı burada saklı. Saklanan anahtarı bulup kilidi açmak için şimdi ve hemen harekete geçme zamanı 03.Ekim.2019