Açık Lise

Giriş

“Açık lise” (open lycée, open high school) kavramına açıklık getirmek üzere açık öğretim, açık okul gibi kavramların tanım ve özelliklerinin bilinmesine ihtiyaç duyulacağı açıktır. Bazı kaynakların bu kavramlara ilişkin açıklamaları aşağıda özetlenmektedir.

Avrupa Birliğinin (AB) finansmanını üstlendiği “Onu Açık et (make it open)” Projesi”ne göre açık öğretim; zamanlama, yer, öğretim rolleri, öğretim yöntemleri, erişim modları ve öğrenme süreçleriyle ilgili diğer faktörleri içeren bir kavramdır. Bu projeye göre pratikte çoğu okulun zaten belli düzeyde açık eğitim yaptığı; örneğin saha dışı geziler, saha ziyaretleri ve uzaktan öğrenme yoluyla öğrenme içinde olduğu görülür(EU, uk.).

University of Alaska Fairbanks’a ( UAF, uk.) göre açık öğretim; sorgulamayı ve ders materyallerine eşit erişimi teşvik eden bir inanç, tutum, uygulama ve öğretim yöntemidir. Bu kaynağın açık öğretime ilişkin açıklaması özetle şöyledir: Açık öğretimde, “bilgi açıkça paylaşıldığında eğitimin güçleneceği” inancıyla derslerin ve materyallerin daha geniş toplulukla paylaşılmasına değer verilir. Eğitimciler, “eğitimci rolünü” genişletmek üzere açık eğitim kaynaklarından yararlanır; bu çerçevede öğretmenlerden küratör, eğitim programı tasarımcısı ve içerik yaratıcısı olması beklenir. Eğitimde açıklık; beş R olarak kısaltılan kabul, erişim, kaynaklar ve uygulamalar dahil olmak üzere eğitim deneyiminin çeşitli yönlerini kapsayan bir fikirdir. Bunlar bazen “açık eğitim pedagojileri” olarak da adlandırılır. 5 R gereği açık içerikte öğrenciler, öğretmenler ve genel olarak topluluk, ortak bir kaynak üzerinde veya ortak bir gerçek dünya hedefine ulaşmak için birlikte çalışır. Bunlar, örneğin makaleler oluşturmaya yönelik işbirlikçi araştırma ve yazma çabalarından, açık verilerle sonuçlanan topluluk temelli katılımcı araştırmalara kadar değişebilir. Açık öğretim faaliyetleri öğrenci merkezlidir ve didaktik öğretim modellerinden uzaklaşarak öğrencilerin daha anlamlı yollarla derse katılması sağlanır: Bağlantı, güven, yansıtma, yaratıcılık, paylaşım, katılımcı teknolojiler, akran değerlendirmesi ve öğrenci tarafından oluşturulan içeriğin kullanımı yoluyla bu çalışmalar teşvik edilir (UAF, uk.).

Bise (2023) “açık okul”u, öğrencilerin geleneksel sınıf ortamının dışında öğrenmelerine olanak tanıyan bir eğitim yöntemi olan uzaktan eğitim veya evde eğitim olarak tanımlamaktadır. Bu doğrultuda açık okullar esneklik ve özerklik sağlayarak öğrencilerin kendi hızlarında ve kendi şartlarında eğitim görmelerine olanak tanır. Eğitim içeriği sunmak için sıklıkla çevrimiçi platformları, sanal sınıfları ve hızı kendi ayarlayan modülleri kullanır.

Hindistan çıkışlı bir çalışmada açık okul ( The open school, uk.) , K-12 (okul öncesi, ilk ve ortaöğretim düzeylerinin toplam 12 yıllık süresi) düzeyinde öz-yönetimli (kendi kendini yöneten) demokratik bir okuldur. Açık okulda öğrencilerin, bir eğitim programı kapsamında belli dersleri izlemesi, ödevleri yapması yerine deyim uygunsa gerçek hayattan okulun yönetimine yardım ederek öğrenmesi söz konusudur. Bu okulda öğrencilerin bütün gün hareketsiz oturması ve öğretmenlerin anlattıklarını dinlemesi gibi bir zorlama olmaz; aksine onların oynamalarına, konuşmalarına, dışarı çıkmalarına, yaratmalarına ve kendi sorularını sormalarına izin verilir; açıkçası bu konularda onlar karar verirler. Zira onlar, bağımsız ve kendi kendini yönlendiren problem çözücüler olmak zorunda kalacakları bir yetişkinliğe hazırlanmak durumundalar. Dolayısıyla bu okulda öğrenciler harika bir eğitim alma yanında daha mutlu ve zihinsel olarak daha sağlıklı olurlar ( The Open School, uk.).

Multibliers(202) Projesi ise açık okullaşmayı, aşağıdaki amaçlarla okulların farklı kurumlarla çift yönlü işbirliği yaparak topluma açık hale geldiği bir eğitim perspektifi olarak görmektedir. Bu amaçlar; (1) Yerel düzeyde doğrudan etkisi olan hem kişisel hem de sosyal açıdan önemli sorunlara yönelik farkındalık yaratarak ve birlikte çözümler üreterek toplumun refahını iyileştirmek, (2) Öğrencilerin anlamlı öğrenmesini ve yeterlik gelişimini teşvik etmek amacıyla hem eğitimsel hem de eğitimsel olmayan kurum ve kuruluşlardan farklı görüş ve uzmanlıkları paylaşarak okulların eğitim programını ve pedagojik repertuarını zenginleştirmek ve (3) okul içinden ve dışından tüm temsilcilere, özellikle öğrencilere ve ailelerine; onları sürekli araştırma, bilgi yaratma, yaratıcı eylem ve yerel topluluk ve ötesini ilgilendiren konularda bilgi yayma faaliyetlerine dahil ederek epistemik yetki vermek. Kısaca Projenin üç ana hedefi; Toplumsal etki, pedagojik etki ve bilimsel etki olarak belirtilmiştir ( Multibliers, 2022).

Yukarıda verilen açıklamalar, açık öğretim ve açık okul kavramları üzerinde araştırmacı ve bilim insanları arasında bir ortaklaşma olmadığını göstermektedir. The open school ve Multibliers’in açık öğretim ve açık okula ilişkin açıklamalarının, özellikle de 12 Yıllık Dönemi okul ve öğrencileri için uygun olmadığı, bu düzeyleri aşan açık toplum hedefi güttüğü görülmektedir. Bu kaynakların açık öğretim ve açık okul kavramlarına çok da açıklık getirmediği düşüncesiyle açık okulun amaç ve hedeflerinin verilmesinin yararlı olacağı söylenebilir.

Açık Okulun Amaçları

Hindistan çıkışlı bir çalışmada açık okulun amaçları aşağıda olduğu gibi sıralanmıştır ( Tiwari, uk.):

• Açık okul kavramını teşvik etmek ve bunun yerel, eyalet ve ulusal hükümetlere faydalarını
• Açık okulların özel taleplerine göre uyarlanmış “ulusal yeterlilikler çerçevesi” ve değerlendirme sisteminin geliştirilmesinin önemini
• Potansiyel katılımcılar arasında bu tür eğitimin popülaritesini artırmak,
• Açık okul öğrencilerinin diğer eğitim ve öğretim türlerine serbestçe geçiş yapmalarına olanak sağlayacak kredilerin toplanması ve transferinin yanı sıra önceki öğrenmenin tanınmasına yönelik sistemlerin oluşturulmasını teşvik
• Daha fazla açık okul uygulayıcısının ulusal eğitim politikalarının oluşturulmasına katılmasını savunmak ve lobi

Bu amaçlar arasında pratikte açık okulun öğrencilerine diğer eğitim ve öğretim türlerine serbestçe geçiş olanağı sağlaması amacının diğer amaçlara göre daha uygun ve anlamlı olduğu görülmektedir.

Jefferson County Open School’un (JCOS) misyon ve amaçları aşağıda özetlenmiştir:

Misyon. Açık okul, kişiyi besleyerek ve zorlayarak onun potansiyelinin bir bütün olarak gelişimini teşvik eden dinamik bir ortam sağlar. Bu bağlamda öz- yönlendirme, deneyim yoluyla öğrenme, paylaşılan sorumluluk ve yaşam boyu becerilerin geliştirilmesine vurgu yapılır.

Hedefler: Öğrenciler açık okulda şunları yapabilecektir:

• Öğrenmenin keyfini yeniden keşfetmek,
• Hayatta anlam aramak,
• Dünyaya olduğu gibi uyum sağlamak,
• Olabilecek dünyaya hazırlanmak ve
• Dünyayı olması gerektiği gibi

Görüleceği üzere açık okulda öğrencilerin örgün öğretim sınırları dışına çıkarak öz- yönlendirme, deneyimden öğrenme, sorumluluk paylaşımı ve yaşam becerilerinin geliştirilmesine ağırlık verilmektedir.

Açık Okul ile Normal Okul Arasındaki Farklar

Hindistan çıkışlı yukarıda da belirtilen çalışmada açık okul ile normal okul arasındaki farklar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır ( Tiwari, uk.):

• Açık okulda öğrencilerin evden veya çalışırken dersleri izlemesine izin verilir, oysa normal okulda öğrencilerin derslere devam etmesi, her gün derslere katılması
• Düzenli normal eğitim, öğrenci-öğretmen etkileşimi etrafında yapılandırılmıştır ve katı bir zaman çizelgesine bağlıdır. Açık okulda ise öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmelerine olanak tanıyan ve aynı zamanda kendi takvimlerine göre ilerlemelerini değerlendiren esnek bir eğitim stratejisi söz
• Normal eğitim, özel eğitim veya mesleki eğitim dışındaki öğretim ve eğitim hizmetlerine daha fazla odaklanırken, açık okul, okul dışında kazanç da getiren bir işte çalışırken eğitime devam etme imkanı sağlar.
• Normal okul öğrencileri sıkı devam politikalarına uymak zorundadır. Açık okul öğrencileri ise 10. ve 12. sınıflarını NIOS (Ulusal Açık Okul Heyeti-National Board of Open Schooling), BOSSE(Açık Okul ve Beceri Eğitimi Heyeti-Board of Open Schooling and Skill Education) veya başka bir açık kurul politikaları aracılığıyla tamamlayabilir ve lise diploması almaya eşit derecede
• Normal okuldaki öğrenciler devam kriterlerini karşılamadıkları sürece sınavları geçemezler. Açık okul öğrencileri ise 10. ve 12. sınıflarını NIOS , BOSSE veya başka bir açık kurul aracılığıyla tamamlayabilir ve aynı şekilde üniversite diploması alma kapasitesine
• Açık okullar zihinsel engellilere, kadınlara, okulu bırakanlara, kırsal ve uzak bölgelerde yaşayanlara, 10. veya 12. başarısız öğrencilere evden kayıt yaptırıp eğitimlerini tamamlamalarına izin verir, ancak normal okullar düzenli olarak okula gidemeyen öğrencilere izin

Özetle, normal okullar ile açık okullar pek çok açıdan farklılık göstermektedir; görünen o ki bunlardan en önemlisi esnekliktir. Açık okullar, resmi örgün sisteme girmekte tereddüt ederek okuldan ayrılanlara, ihtiyaç duydukları eğitim yardımını sağlamanın yanı sıra, genel eğitime bir köprü görevi de görmektedir. Örgün eğitim sistemine bir alternatif olarak açık okulun özetle; eğitimin evrenselleştirilmesi, toplumda daha fazla eşitlik ve adalet sağlama ve öğrenen bir toplum inşa etmeyi hedeflediği görülmektedir.

Açık Okulun Uzaktan Eğitimden Farkı

Açık okul ve “uzaktan eğitim” terimleri sıklıkla birbirinin yerine kullanılmakta ve birçok kişi bunların aynı şey olduğunu düşünmektedir. Her ikisinin de resmi sınıf temelli okul eğitimine seçenekler sunması açısından hedefleri benzer olsa da aralarında anlaşılması gereken bazı farklar vardır. Bunlar aşağıda sıralanmaktadır (Catalyze, (2018): .

• Açık okul; yaş, finansal, coğrafi, altyapı veya zamanla ilgili vb. her türlü öğrenmenin önündeki engellerin kaldırılmasını amaçlar. Açık okul sisteminde öğrenci; ne çalışacağının, nasıl öğreneceğinin, hangi hızda çalışacağının, kendisine sağlanabilecek ek öğrenme desteğini nasıl kullanacağının ve öğrenmesinin ne zaman değerlendirileceğinin sorumluluğunu üstlenir. Açık okul öğrencilere bu konularda tam bir esneklik sağlar.
• Uzaktan eğitim açık öğretimin bir parçasıdır, onun tüm özelliklerini kapsamaz; esasta coğrafi olarak öğretmenlerden ve istedikleri eğitim kaynaklarından uzaklaştırılan öğrencilerin kullandığı bir sistemdir. Geçmişte uzaktan eğitim, posta yoluyla iletilen yazışmalı kurslarla yapılıyorken günümüzde onun yerini çevrimiçi öğrenme almıştır; bu bağlamda internet öğrencileri ve öğretmenleri birbirine bağlamak ve çalışma materyallerine kolay erişim sağlamak için kullanılmaktadır.

Açık Okulun Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları. Açık okulun avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir (BISE, 2023):

Esneklik ve kişiselleştirme. Açık öğretimin en önemli avantajlarından biri sunduğu esnekliktir. Öğrenciler, yarı zamanlı işler veya ders dışı etkinlikler gibi kişisel taahhütlerini karşılamak için öğrenme programlarını düzenleyebilirler. Ek olarak açık okullar, öğrencilerin kendi özel ilgi alanlarına, güçlü ve zayıf yönlerine odaklanabilmesine imkan vererek “kişiselleştirilmiş öğrenme” deneyimlerine olanak tanır.

Erişilebilirlik ve kapsayıcılık. Açık okullar, özellikle coğrafi engellerle, fiziksel engellerle veya sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalan bireylerin eğitime erişimini teşvik eder. İşe gidip gelme ihtiyacını ortadan kaldırarak eğitimin dünyanın her yerinden erişilebilir olmasını sağlar. Ayrıca açık eğitim, farklı öğrenme tarzlarına uyum sağlayarak ve öğrencilerin benzersiz ihtiyaçlarını karşılayarak kapsayıcılığı teşvik eder.

Kişiselleştirilmiş hız. Açık okullarda öğrenciler kendi hızlarında öğrenme özgürlüğüne sahiptir. Bildik konularda hızla ilerlerken zorlayıcı konulara daha fazla zaman ayırabilirler. Bu bireyselleştirilmiş yaklaşım, öğrencilerin devam etmeden önce kavramları iyice kavramalarını sağlar ve genel anlayışlarını ve kalıcılıklarını artırır.

Çeşitli öğrenme ortamı. Farklı geçmişlerden, kültürlerden ve konumlardan gelen öğrencilerle etkileşimi kolaylaştırır. Sanal sınıflar ve çevrimiçi forumlar ilgi çekici tartışmalar ve fikir alışverişi için fırsatlar sağlar. Bu çeşitli öğrenme ortamı öğrencilerin bakış açılarını genişletir ve onları küresel olarak birbirine bağlı bir dünyaya hazırlar.

Eğitim seçeneklerini genişletmek. Açık okul, geleneksel okullarda mevcut olmayabilecek çok çeşitli eğitim seçeneklerinin önünü açar. Öğrenciler kariyer hedeflerine uygun uzmanlık kurslarına, ileri düzey konulara ve hatta mesleki eğitim programlarına erişebilirler. Bu esneklik, öğrencilerin farklı çalışma alanlarını keşfetmelerine ve tutkularının peşinden gitmelerine olanak tanır.

Dezavantajları. Açık okulun önemli dezavantajları da bulunmaktadır. Bunlar aşağıda sıralanmıştır( BISE, 2023):

Sosyal etkileşim eksikliği. Açık okullaşmayla ilgili temel kaygılardan biri, normal okullarla karşılaştırıldığında sınırlı sosyal etkileşimdir. Öğrenciler geleneksel bir sınıfta meydana gelen sosyal dinamikleri, akran ilişkilerini ve işbirlikçi öğrenme deneyimlerini kaçırabilirler. Temel sosyal becerileri geliştirmek ve kişilerarası güçlü bağlantılar kurmak, sanal öğrenme ortamı dışında ek çaba gerektirebilir.

Kişisel motivasyon ve disiplin ihtiyacı. Açık okul öğrencilerden öz motivasyon ve disiplin talep eder. Normal okulların sağladığı dış yapı ve denetim olmadan, öğrencilerin odaklanabilmeleri ve derslerini tamamlayabilmeleri için öz disiplin geliştirmeleri gerekir. Erteleme ve dikkat dağıtma, öğrencilerin etkili zaman yönetimi ve çalışma becerileri geliştirmelerini gerektiren zorluklara neden olabilir.

Sınırlı ders dışı etkinlikler. Açık okullarda spor, kulüp veya sahne sanatları gibi ders dışı etkinliklere katılım sınırlı olabilir. Bu faaliyetler genellikle bütünsel bir eğitim deneyimine katkıda bulunarak ekip çalışmasını, liderlik becerilerini ve kişisel gelişimi teşvik eder. Açık öğretimi takip eden öğrencilerin ders dışı uğraşlara katılmak için alternatif yolları keşfetmeleri gerekebilir.

Potansiyel yalnızlık ( izolasyon). Açık okullar bazen yalnızlık duygularına yol açabilmektedir. Sınıf arkadaşları ve öğretmenleriyle günlük etkileşimler olmadan öğrenciler, düzenli eğitimin sağladığı aidiyet duygusunu ve duygusal desteği kaçırabilirler. Potansiyel yalnızlıkla mücadele etmek için öğrencilerin aktif olarak sosyal bağlantılar araması ve topluluk faaliyetlerine katılması önemli hale gelebilir.

Takdir edilir ki açık öğretime-okula başarılı katılım büyük ölçüde teknolojik yeterliliğe bağlıdır. Öğrencilerin temel bilgisayar becerilerine, internet erişimine ve dijital araç ve platformlara aşina olmaları gerekir. Teknolojik kaynakların eksikliği veya sınırlı dijital okuryazarlık, açık okul ortamında etkili öğrenmenin önünde engeller oluşturabilir.

Türkiye’de Açık Okul-Açık Lise

Milli Eğitim Mevzuatına göre Türk Eğitim Sisteminde açık okul kapsamında “açık lise” ve “açık mesleki lise” olmak üzere iki sistem mevcuttur. Bunlar MEB(Milli Eğitim Bakanlığı) mevzuatına göre aşağıda kısaca açıklanmaktadır (Millî Eğitim Bakanlığı 07.09.2013 tarihli ve 28758 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği; MEB (2019). Sıkça Sorulan Sorular. MEB Açık Öğretim Lisesi.

/aol.meb.gov.tr/www/sikca- sorulan-sorular/icerik/219; Milli Eğitim Bakanlığı 08.09.2023 tarihli ve 32303 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik; Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Sayı : E-83203306-10.06.02-83907639 14.09.2023 Konu : Örgün Ortaöğretim Kurumlarından Açık Öğretim Liselerine Geçişler GENEL 2023/30.

Açık öğretim lisesi (AÖL). AÖL, iletişim teknolojilerini kullanarak yer ve zaman sınırlaması olmadan kişilerin eğitim almalarını sağlayan uzaktan eğitim modelidir. Bu liselere;

• İlköğretim Okulu/Ortaokul mezunu olanlar,
• Ortaöğretim kurumlarından ayrılanlar,
• Ortaöğretim kurumlarından mezun olanlar,
• Bir yükseköğretim kurumundan ayrılan veya mezun olanlardan, meslek liselerinin 3 yıllık veya 4 yıllık sisteminden mezun olanlar ile genel liselerimizin 3 yıllık veya 4 yıllık alanlı sisteminden mezun olanlar,
• Yurt dışında öğrenim görmüş olup, İl Millî Eğitim Müdürlükleri ya da Yurt Dışındaki Eğitim Müşavirliği/Eğitim Ataşeliklerinden, yukarıdaki (a), (b), (c) ve (ç) maddelerindeki şartlardan birini taşıyan denklik belgesi almış olanlardan denkliği 19/07/2010 ve daha önceki tarihte düzenlenmiş olanlar (Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 20/07/2010 tarih ve 76 sayılı kararı ile ülkemizde alanlı sistem kalktı) başvurabilir.
• Kayıt işlemleri, açık öğretim lisesi müdürlüğü tarafından belirlenen başvuru tarihlerinde yapılır. Açık Öğretim Lisesinde yaş sınırı ve devam zorunluluğu aranmamaktadır.

AÖL’de sistem. 2005 yılı itibariyle liselerin 4 yıla çıkarılmasıyla Açık Öğretim Lisesi´nde eğitim 4 yıla çıkarılmıştır. Açık öğretim lisesinde sınıf geçme yerine ders geçme ve kredi sistemi uygulanmaktadır. Sekiz dönemde mezun olamayan öğrenciler mezuniyet şartlarını tamamlayıncaya kadar öğrenimlerine devam ederler. AÖL’de sınıfta kalma, okuldan atılma yoktur.

AÖL’de öğrencilerin alması gereken zorunlu ve ortak dersler vardır. AÖL sisteminde öğrenci başardığı dersin kredisini kazanır. Başaramadığı dersin kredisini alamaz. Sadece başarısız olduğu dersi tekrar eder veya muaf olduğu takdirde onun yerine isterse seçmeli derslerden başka bir ders alır. Açık Öğretim Lisesine yeni başlayan öğrenciler için mezuniyet kredisi toplamı 192’dir. Bu öğrenciler bir dönemde maksimum 35 kredilik ya da daha az ders seçebilir. Örgün eğitimden başvuru yapan öğrenciler geçtiği derslerden muaf tutularak haftalık ders sayısına göre kredi alırlar.

AÖL Batı Avrupa Programı. T.C. MEB ile Anadolu Üniversitesi arasında imzalanan protokol uyarınca, Batı Avrupa ülkelerinde yaşayan vatandaş, soydaş ve Türkçe bilen herkes için Açık Öğretim Lisesi Batı Avrupa Programı uygulanmaktadır. Açık Öğretim Lisesi Batı Avrupa Programında görülen öğrenimin içeriğinin Türkiye' deki diğer liselerden hiç bir farkı yoktur. Açık Öğretim Lisesi Batı Avrupa Programı diploması ile Türkiye'deki diğer liselerden alınan lise diploması eşdeğerdir. Bu diploma, giriş sınavını kazanmaları halinde sahiplerine yükseköğrenime devam etme hakkı vermektedir. Açık Öğretim Lisesi Batı Avrupa programı faaliyetleri çerçevesinde, Batı Avrupa'da yaşayan vatandaş ve soydaşlarımıza yönelik; Berlin, Bern, Brüksel, Den Haag, Essen Franfurt, Hamburg, Köln Londra, Lyon, Münih, Hurnberg, Paris, Stuttgart, Viyana, Filibe, Gostivar, Prizren Ve Saraybosna olmak üzere 11 ülkede 19 sınav merkezi oluşturulmuştur. Yerleşik durumda olan öğrenciler, büro hizmetlerini; Köln'deki Batı Avrupa Bürosu'na şahsen gelmek zorunda olmadan alabilmekte ve mezun olduklarında diplomaları adreslerine posta yoluyla gönderilmektedir.

Açık Öğretim Lisesi Batı Avrupa Programına, Türkiye' de ortaokulu/ilköğretim okulunu bitirmiş olanlar, Türkiye' de düz lise, meslek lisesi veya dengi bir okula devam ederken tasdikname ile ayrılanlar, yurtdışında öğrenim görüp denklik yaptırmış ve denklik sonucu lise mezunu olmadığı anlaşılan kişiler, Avrupa veya EFTA ülkelerinde yerleşik olan veya en az altı ay süreli oturma iznine sahip olanlar başvurabilirler. (Denkliğinde meslek lisesi yazan adaylar da başvuru yapabilirler.)

AÖL orta doğu programı. T.C. MEB, Orta Doğu ülkelerinde yaşayan vatandaşlar için Açık Öğretim Lisesi Orta Doğu Programı uygulanmaktadır. Programa;

• Yurtdışında geçerli bir ikamet izni olup da; Türkiye'de ortaokulu veya ilköğretim okulunu bitirenler,
• Türkiye'de bulunduğu dönemde lise veya dengi bir okula devam ederken öğrenimini yarıda bırakanlar, Yurtdışında öğrenim görüp, denklik yaptırmış ve bu denklik sonucu ortaöğretim(lise veya dengi okul) mezunu olmadığı anlaşılan her yaş ve her meslek grubundaki vatandaşlar başvurabilirler.

Açık Öğretim Lisesi Orta Doğu Programına kayıt yaptıran öğrenciler her öğretim yılında birinci ve ikinci dönem sonunda olmak üzere iki kez sınava girerler. Sınavlar Türkiye´de uygulanan takvime göre belirlenen tarihte Cumartesi ve/veya? Pazar günü yapılır. Herhangi bir nedenle sınava giremeyen öğrencilere ayrıca ek bir sınav yapılmaz. Sınavlar Özbekistan (Taşkent), Türkmenistan (Aşkabat), Kırgızistan (Bişkek), Kazakistan (Almatı), Çin (Pekin), Kuveyt (Kuveyt), İran (Tahran), Suudi Arabistan (Medine Riyad, Cidde), Katar (Doha), Azerbaycan (Bakü), Gürcistan (Batum) Ve KKTC (Lefkoşa) şehirlerinde bulunan Türk Okullarında / Eğitim Müşavirliklerinde yapılır.

AÖL Balkanlar programı. Balkan ülkelerinde yaşayan vatandaş, soydaş ve Türkçe bilen herkes için Açık Öğretim Lisesi Balkanlar Programı uygulanmaktadır. Batı Avrupa ülkelerinde yaşayan vatandaşlarımız Açık Öğretim Lisesi Balkanlar Programına kayıt yaptırmak için Anadolu Üniversitesi'nin Balkan Ülkelerinde bulunan İrtibat Bürolarına bir dilekçe ile başvurabilirler. Adaylar, ilk başvuru sırasında dilekçe dışında hiçbir belge göndermemektedir.

Açık Öğretim Lisesi Balkanlar Programına yurtdışında geçerli bir ikamet izni olan programa ilgi duyan herkes her zaman gerekli başvuruyu yapabilir; yapılan tüm başvurular her yılın eylül ayı içinde toplu olarak cevaplandırılır ve adaylardan kesin kayıt için gerekli belgeler istenir. Öğrenciler tarafından büroya ulaştırılan belgeler eksiksiz ve doğruysa kabul edilir ve Açık Öğretim Lisesi Balkanlar Programı öğrencisi olarak kayıt yaptırmak üzere Ankara'ya Milli Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Lisesi Müdürlüğüne gönderilir. Bu programa kayıt yaptıracak öğrencilerden, Anadolu Üniversitesi tarafından eğitim materyali, sınav hizmetleri ve büro hizmetleri gibi giderleri karşılamak üzere belli bir katkı payı alınmaktadır. Sınav sonuçlarının açıklanması. Açık Öğretim Lisesi ilk kayıt ve kayıt yenileme, ders seçme ve sınav merkezi güncelleme, sınav giriş belgesi ile sonuçların yayımlanacağı tarihler ve sınav tarihleri Açık Öğretim Lisesi resmi WEB sitesinde yayınlanır.

AÖL sınav sonuçları için değerlendirme süreci, MEB Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmektedir. Değerlendirme sürecinin tamamlanmasının ardından sonuç bilgileri "http://aolweb.aol.meb.gov.tr" sitesi üzerinden erişime açılmaktadır. Öğrenciler T.C. kimlik numarası ve daha önce AÖL Müdürlüğü tarafından verilen AÖL öğrenci şifresi ve güvenlik koduyla sonuç sorgulaması yapabilmektedir. Sınav sonuçları yazılı olarak öğrenci adreslerine gönderilmemektedir.

Mesleki Açık Öğretim Lisesi (MAÖL). Millî Eğitim Bakanlığı Meslekî Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliğinin¹ (24/12/2005 Tarih Ve 26033 Sayılı ) 5. maddesine göre; MAÖL’ün amaçları şöyledir:

Lise’nin amacı, gelişmiş kitle iletişim araçları ve yeni teknolojileri kullanarak;

• İlköğrenimini tamamlayan, ancak orta öğretime devam edemeyenler ile orta öğretimden ayrılan, mezun olan ve yüksek öğretimden ayrılan veya mezun olanlara farklı alanlarda öğrenim görme fırsatı vererek eğitim-öğretim imkânı sağlamak.
• Orta öğretim düzeyinde fırsat ve imkân eşitliğine, toplumun kültür düzeyinin yükseltilmesine ve güçlendirilmesine katkı sağlamak.
• Öğrencileri hayata ve yüksek öğretime hazırlamaktır.

MAÖL’in ilkeleri. Yönetmeliğin 6. maddesine göre MAÖL’ün ilkeleri şöyledir:

¹ Bu Yönetmelik, 14/6/1973 tarihli ve 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununun 26 ncı ve 27 nci maddeleri ile 25/8/2011 tarihli ve 652 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve GörevleriHakkında Kanun Hükmünde Kararnameye dayanılarak hazırlanmıştır.Millî Eğitim Bakanlığı Meslekî Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliği 24/12/2005 Tarih Ve 26033 Sayılı Yönetmelik

• 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 26 ncı ve 27 nci maddeleri uyarınca, ilköğretimini tamamlamış her öğrenciye ilgi, istek ve yeteneklerine uygun orta öğretim imkânlarından yararlanma hakkı
• Programların uygulanmasında özellikle gelişmiş kitle iletişim araçlarından ve yüz yüze eğitim imkânlarından etkin bir biçimde yararlanılır.
• Program ve materyaller; bilişim teknolojileri, doküman ve bunlarla ilgili diğer araçlarla desteklenir.
• Eğitim-öğretim çalışmalarında dönem bütünlüğü esastır.
• Ölçme ve değerlendirme ders geçme ve kredi esaslarına göre yapılır.
• Öğrencilere, programlarda belirtilen bilgi ve becerilerin kazandırılması
• Her öğrencinin bir dönemde sınava girebileceği en fazla ders/kredi sayısı, dönemlere göre haftalık ders dağıtım çizelgelerinde belirtilir. h) Uzaktan öğretimle verilen derslerin sınavları merkezî sistemle yapılır.
• Öğrenci kayıtlarında yaş sınırı aranmaz, öğrenim süresi sınırsızdır.
• Lise’de örgün İmam Hatip Lisesi programları ile Meslekî Orta Öğretim programları uygulanır.

MAÖL’ün öğretim sistemi. Yönetmelilğin 27. maddesine ( (Değişik:RG-16/3/2009- 27171) göre MAÖL’ün öğretim sistemi özetle şöyledir:

Lisede, ders geçme ve kredi sistemi uygulanır. Programlar, ortak, alan ve seçmeli derslerden; öğretim yılı ise birbirinden bağımsız dönemlerden oluşur. Öğrenciler sınavında başarılı oldukları dersin kredisini kazanırlar. Öğrencilerin, Liseye kayıt olmadan önce öğrenim gördükleri ortaöğretim kurumlarında, öğretim yılının iki dönemden oluştuğu sınıf sistemine göre başarılı oldukları derslerin kredisi, o derslerin haftalık ders saati sayısının iki ile çarpımıyla belirlenir. Birinci dönemi tamamlayarak Liseye kaydolanların başarılı oldukları derslerin kredisi de, bu derslerin haftalık ders saati sayısına göre belirlenir.

Öğrenim süresi. Yönetmeliğin 28.Maddesine (Değişik:RG-16/3/2009-27171) göre öğrenim süresine ilişkin açıklamalar şöyledir: . Lisenin öğrenim süresi sekiz dönemdir. On yedi yaşını bitirmeyenler, bir öğretim yılında en fazla iki dönem sınavlara alınırlar. On yedi yaşını bitirenler ise bir öğretim yılında üç dönem sınavlara alınırlar. On yedi yaşını bitirmeden önce bir öğretim yılında iki dönem sınavlara katılan öğrenci, on yedi yaşını bitirdikten sonra bir öğretim yılında üç dönemlik sınav hakkından yararlanmaya başlar. Lisenin, dönemlere göre haftalık ders çizelgesinde belirtilen mezuniyet için yeterli krediyi alanlar mezun olurlar. Ortaöğretim kurumlarının ya da bunlara denk yurt dışındaki öğretim kurumlarının ara sınıflarından ayrılarak tasdikname veya öğrenim belgesi ile liseye kayıt yaptıranların, bu belgenin düzenlenme tarihinden önce öğrenim gördükleri her öğretim yılı, iki dönem olarak değerlendirilir. Öğrencilik süresi on iki dönemi aşanlar, öğrenim görme hakkını kullanmaya devam edebilirler. Ancak, öğrencilik haklarından yararlanamazlar. İlköğretim okulu mezunlarından kalfalık ya da ustalık belgesine sahip olarak liseye kayıt yaptıranlar; lisenin birinci ve ikinci dönem ortak ve seçmeli kültür derslerinden sorumlu tutulmazlar. Ancak, bu gibilerin branşları itibariyle hangi mesleki ve teknik eğitim programına kayıt yaptıracakları ve bu programın hangi derslerinden sorumlu tutulmayacakları Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca belirlenir. Öğrencilik süresi on iki dönemi aşanlar, öğrenim görme hakkını kullanmaya devam edebilirler ancak öğrencilik haklarından yararlanamazlar.

Program çeşitleri. Yönetmeliğin 29. Maddesine göre göre MAÖL’de Endüstri Meslek Lisesi, Kız Meslek Lisesi, Ticaret Meslek Lisesi, İmam Hatip Lisesi programları uygulanır. Bu programların alan/dallarında yer alan ortak dersler ile alan dersleri ve seçmeli derslerin her biri, bunların haftalık ders saatleri/kredileri ve kaç dönem okutulacağı, Kurul kararına bağlı olarak belirlenir ve Tebliğler Dergisinde yayımlanır. Bu kararda ortak, alan/dal dersleri ve seçmeli derslerin sayıları ile haftalık ders saatleri dikkate alınarak mezun olmak için gerekli olan ortak, seçmeli ve alan dersleri ile toplam kredinin ne kadar olacağı da belirlenir.

Yüz yüze eğitim. Yönetmeliğin 30. Mddesine (Değişik:RG-16/3/2009-27171) göre : yüz yüze eğitimle alınması gereken alan/dal dersleri, en az sekiz kişilik grup oluştuğunda, millî eğitim müdürlüklerince il veya ilçelerde belirlenen okul/kurumlarda verilir. Eğitime başlandıktan sonra öğrenci sayısındaki azalma eğitim-öğretimin devamına engel teşkil etmez. Milli eğitim müdürlükleri, öğrenci sayısındaki azalmaya bağlı olarak gerektiğinde farklı eğitim kurumlarındaki grupları birleştirerek eğitimin devam etmesi konusundaki mülki amirlere teklifte bulunabilirler.

Staj çalışması. Yönetmeliğin 31. Maddesine göre uygulama dersi, işletmelerde beceri eğitimi olarak verilir. Ancak uygun işletme bulunmaması durumunda okul/kurum atölyelerinde uygulamalı olarak yapılabilir. Uygulamalı alan derslerinin eğitimini okulda gören öğrenciler, meslek liselerinde en az yapılması gereken süre kadar staj çalışması yapmak zorundadırlar. Beceri eğitimini işletmelerde gören öğrenciler ile ustalık veya kalfalık belgesine sahip olanlar staj çalışmasından muaftır.

Devam-devamsızlık ve ilişik kesme. Yönetmeliğin 32. Maddesine göre (Değişik:RG- 16/3/2009-27171 öğrencilerin yüz yüze eğitime devam etmeleri zorunludur. Bir dersteki özürlü ve/veya özürsüz devamsızlığı o dersin dönem içindeki toplam ders saatinin 1/4’ünden fazla olanlar, dönem puanları ne olursa olsun o dersten başarısız sayılır.

Sigorta primi. Yönetmeliğin 33. Maddesine göre sosyal güvencesi olmayan öğrencilerin sigorta primleri, sözleşme hükümlerine göre işletmelerde beceri eğitimine başladıkları tarihten itibaren eğitimin sona ermesine kadar Bakanlıkça ödenir. Sigorta prim ödenekleri, yüz yüze eğitimin yapıldığı okul/kurumun bağlı bulunduğu genel müdürlükçe yüz yüze eğitimin yapıldığı okul/kurum müdürlüklerine gönderilir.

MAÖL ile AÖL Arasındaki Geçişler

MAÖL’de eğitimine devam eden öğrenciler, isterlerse AÖL’ye yeni kayıt ve kayıt yenileme dönemlerinde geçiş yapabilirler. AÖL’den MAÖL’eye geçiş işlemleri eğitim öğretim yılının birinci dönem yeni kayıt ve kayıt yenileme döneminde yapılmaktadır. Birinci dönem yeni kayıt ve kayıt yenileme tarihleri kaçırıldığında, ikinci dönem ve üçüncü dönemde Açık Öğretim Lisesinden, Mesleki Açık Öğretim Lisesine geçiş yapılamamaktadır. Geçiş yapmak için bir sonraki Eğitim Öğretim yılının birinci dönem kayıt yenileme ve yeni kayıt döneminin beklenmesi gerekmektedir. Geçiş işlemi için yapılması gereken tek şey, geçiş yapma isteğinin Mesleki Teknik Anadolu Lisesine dilekçe ile bildirilmesidir. MAÖL’den AÖL’eye geçiş işleminde başarılan derslerden elde edilen kredi miktarına meslek dersler dâhil edilmmektedir. Öğrencinin dönem bilgilerinde ise bir değişiklik olmamaktadır.

Türkiye’de AÖL ile İlgili Son Gelişmeler

Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin 16 Ağustos 2023 Günü açık lise ile ilgili şu açıklamada bulunmuştur (BBN haber, 2023).

Özellikle 11. sınıftan 12. sınıfa geçen ortaöğretim öğrencilerinin arasında yaygınlaşmaya başlayan, özellikle pandemi ile başlayıp depremle devam eden süreçte açık liseye kaymalar söz konusuydu. Açık liseye kaymalarla ilgili de bir dizi tedbiri önümüzdeki günlerde mevzuat değişiklikleriyle almış olacağız. Bu bizim için çok önemli; hem örgün eğitim çağındaki bir gencimizi yaygın eğitim kurumlarına gitmesini doğru bulmuyoruz, hem de açık okullara devam eden bu çocuklarımız özellikle çok sayıda arkadaşımızın eleştirdiği bu merdiven altı, izinsiz kurslar üzerinden bir hazırlık sürecine devam ediyor. Bu merdiven altı yapılarla mücadele etmek açısından da 11. sınıftan 12’ye geçen öğrenciler içerisinden açık liseye erişim, açık liseye nakil süreçlerini zorlaştırarak eğitim verdiğini iddia eden yapılarla da mücadele etmiş olacağız. Dolayısıyla açık liseye geçişleri zorlaştıracağız. Şunu açıkça söyleyeyim: Pandeminin yarattığı kısıtlılıklar çerçevesinde özellikle açık lise sınavlarının elektronik ortamda yapma süreci vardı. Şimdi tekrar eski haline dönüştürüp açık liseye geçişleri bir prosese bağlamak istiyoruz. Zorunlu haller dışında örgün eğitim çağındaki çocuklarımızın açık liseye kayıt yapmalarını istemiyoruz.

Bu açıklamaların ardından, örgün eğitimden açık AÖL’ye geçişleri sınırlandıran Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 08.09.2023 tarih ve 32303 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır. Sonra da bu liselere geçişlerle ilgili usul ve esasları belirleyen MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü’nün E- 83203306-10.06.02-83907639 14.09.2023 sayılı 2023/30 Genelgesi yayımlanmıştır.

“Salgın döneminde açık liselere geçişin hızlandığını gördüklerini ve açık liselerin amacından saptırılarak örgün eğitime alternatif olduğu yönünde algı oluşturulmaya çalışıldığını...” belirten MEB Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürü Cengiz Mete de şu açıklamalarda bulunmuştur (TRT Haber, 2023).

Ayrıca küresel düzeyde yaşanılan pandemi süreci ve ülkemizde meydana gelen asrın felaketi 6 Şubat depremi sürecindeki zaruret halleri ve zorlu şartları fırsat bilerek farklı amaçlarla öğrencilerimizi akademik olarak daha iyi yetiştirdikleri iddiasıyla, izinsiz özel öğretim çalışmaları yürüten ve kayıt dışı gelir sağlayarak haksız kazanç temin eden, velilerimize de ekonomik külfet getiren kişi veya yapıların faaliyetlerine engel olmayı amaçladık. Yine açık öğretime geçen öğrencileri ve velileri yönlendirerek bir üst öğrenime hazırladıklarını iddia eden fakat öğretim kurumlarının standartlarına uymayan hatta bazılarında güvenlik problemi de olan ortamlarda pedagojik ilkelerden uzak çalışmalar yapanlara karşı yaptığımız yeni düzenlemelerle tedbirler aldık ve almaya devam ediyoruz.

Mete, herhangi bir makul gerekçe olmadan öğrencilerin açık öğretime yönlendirilmesinin, örgün öğretimin değersizleştirilmesine, eğitimde fırsat eşitsizliğine, eğitim yatırımlarının ve ders araç gereçleri gibi kamu kaynaklarının israfına, öğretmen istihdamındaki planlamaların aksamasına sebebiyet verdiğine işaret etmiştir. Mete, "Dolayısıyla Bakanlık olarak yeni tedbirler almamız ve okulları eğitimin merkezi olarak konumlandırmamız gerekiyordu. Açık öğretime geçişle ilgili yapılan yeni düzenlemeleri, saymış olduğumuz gerekçeler ile uygulamaya koyduk." demiştir.

Genelgeye göre kritik durumları olup da AÖL’ye geçiş hakkı tanınalar şöyledir:

• Milli sporcular, şehit ve gazi çocukları,
• Evde ve hastanede eğitim alanlar,
• Engelleri ve özel eğitim öğrencileri,
• Tutuklu ve hükümlüler,
• Örgün ortaöğretim kurumlarında okuma hakkını

Genelgeye ve göre zaruri şartları belgelendiren;

• Sınıf tekrarına kalanlar,
• Taşıma yoluyla eğitim alanlar,
• İkamet değişikliği nedeniyle devam edeceği aynı türden okul bulunmayanlar,
• Temel Eğitim Kurumlarından Mezun olup örgün ortaöğretim kurumunda kaydı bulunmayanlar,
• Yurt dışında olanlar ve uzun bir süreyi alan hafızlık eğitimi alanlar
• Bireysel ve takım sporlarında en az üç yıl lisanslı sporcular
• Deprem bölgesinde barınma merkezinde olanlar, AÖL’ye geçiş

Genelge’ye göre örgün ortaöğretim kurumlarında okuma hakkını kaybeden öğrencilerin AÖL’lere geçişlerine yönelik bilgilendirme ve yönlendirme işlemleri kayıtlı bulundukları eğitim kurumunca yapılacaktır. Diğer öğrencilerin açık öğretim liselerine geçiş ön onay işlemleri, kayıtlı bulundukları okulun bağlı olduğu il/ilçe Öğrenci Yerleştirme ve Nakil Komisyonu marifetiyle, mazeret durumlarını gösterir resmî belgeye dayalı olarak gerçekleştirilecektir.

AÖL’ün Seçilmesinin- Tercih Edilmesinin Nedenleri

Son yıllarda özellikle de Salgın Döneminde eve kapanılması ve evde öğretim nedeniyle AÖL’rin çok fazla tercih edildiği görülmüştür. Peki AÖL neden tercih edilmektedir? Bu konuda Belen ve diğerleri (2021), yaptıkları araştırmada aşağıdaki sonuçlara ulaşmışlardır:

• Özellikle okulu sevmeme ve okula karşı olma, örgün eğitimi terk etmenin en önemli sebebi olarak gösterilmektedir. Özellikle bireylerin okullarda yaşamış olduğu olumsuz olaylar ya da psikolojik sorunlar bireylerde okula karşı önemli bir önyargı ve okul fobisi oluşturmaktadır.
• Ekonomik sebeplerin de açık lise tercihleri için önemli bir neden olduğu görülmektedir. Özellikle para kazanıyor olma duygusunun insanlara cazip gelmesi, ya da ergenlik dönemindeki bireylere daha mantıklı gelmesi bireyleri açık liseyi tercih etmeye itmektedir.
• Kadınlar arasında ise küçük yaşta yapılan evliliği telafi etme ya da eğitime geri dönerek kendine toplum içinde yer bulma, kendini ifade edebilme düşüncesi en önemli sebeplerdendir.
• Okul hayatında başarı gösterememiş bu anlamda eğitime devam etmek isteyen bireyler için açık lise önemli bir fırsat olmaktadır.
• Açık lisede öğrencilere sınıf geçme, diploma alma, üniversiteye geçiş vb. haklar bağlamında sağlanan birtakım imkânların, kişilerin açık liseyi tercih etmesinde önemli bir etken olduğu da görülmektedir.
• Hangi nedene dayanırsa dayansın bireylerin erken yaşta iş hayatına atılması, örgün eğitimden uzaklaşmalarına yol açmaktadır.
• Kişisellik, okulda yaşanan sıkıntılar, ailevi nedenler, sosyoekonomik problemler yanında bulunulan coğrafya gereği ulaşım sıkıntıları ve çalışma hayatı, açık öğretimin tercihine neden olmaktadır.

Sözer (2017, in Belen ve diğ., 2021), "Mesleki Açık Öğretim Lisesi Öğrencilerinin Örgün Eğitim Dışında Olma Nedenlerine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi" adlı çalışmasında öğrencilerin örgün eğitimden ayrılmalarının; okul kaynaklı sebepleri olarak; okulun uzak olması, okulun kötü olması; çevresel sebepler olarak mecburiyet, arkadaş yönlendirmesi; kişisel sebepler olarak da başarısızlık ve ilgisizlik değişkenleri tespit edilmiştir. Açık öğretim programına devam etme gerekçeleri arasında ise meslek sahibi olma, kolay olduğunu düşünme, kendini geliştirme ve gerçekleştirme, hem çalışıp hem okuyabilme, eğitimi tamamlama, kendine daha fazla zaman ayırabilme, evliyken okuyabilme imkânları ön plâna çıkmıştır. Çalışmada mesleki açık öğretime devam etmenin, örgün eğitim sisteminin tıkanıklıkları için önemli bir alternatif oluşturduğu; ancak niteliği ile ilgili sıkıntıların da süregelen bir sorun olduğu özellikle fırsat eşitsizliği mağduru öğrencilerin örgün eğitim bünyesinde eğitimlerine devam edebilmeleri yönündeki tedbirlerin geliştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Aktaş’n (2023) araştırmasına göre de öğrenciler aşağıdaki nedenlerle normal liselerden açık liselere geçiş yapmaktadır. Normal lisede;

• Okul ortamında çocukların kendilerini gerçekleştirebilecekleri imkanların olmaması,
• Okulda öğretmenler tarafından fark edilmenin yolunun “başarı” olarak görülmesi.
• Okulda yaşanan öğretmen yönetici çatışmaları, yönetimin öğrencilere olumsuz tavırları,
• Üniversite sınavına hazırlanma,
• Eğitime, okul türlerine dair önyargıların olması,
• Sınav odaklılık, eğitimin sınav odaklı olması
• Öğrencilerin sistemde söz hakkının olmaması,
• Kapsayıcı eğitimin olmayışı,
• Pandeminin etkisi,
• Sınıf kalabalığı.

Takdir edilir ki bu konuyu çocukları örgün eğitimden koparan sebeplerden, toplumsal cinsiyete dayalı eşitsizliklerden, eğitimin içeriği ve amacından, okul ikliminin, öğrenci- öğretmen ilişkisinin öneminden, okullarda genç katılımının eksikliğinden bağımsız düşünmek, konuşmak mümkün değil. Bu yüzden bu konuda yapılacak çalışmaların ve geliştirilecek politikaların, temel eğitim ve ortaöğretim sistemini bütünsel bir bakış açısıyla ele alabilmesi beklenir.

Açık Liselerde Eğitim ve Öğretim Kalitesi

ÖZFED (Özel Öğretim Kurumları Federasyonu) Genel Başkanı Halil Çil (in Hürriyet 2015) , çıkardığı ‘Oku’ adlı kitabında eğitim sistemini sorgulamış ve eksiklikleri gözler önüne sermeye çalışmıştır. Eğitim kalitesinin artması için Milli Eğitim Bakanlığı’na önerilerde de bulunan Çil, öğrencilerin durumunu kendi deyimiyle ‘rezalet’ olarak nitelemiş, “Açık öğretim lisesine giden öğrenciler, üniversite sınavlarında dini ve mesleki liselere giden öğrencilerden iki kat daha başarılı” iddiasında bulunmuştur.

Açık öğretim lisesinde 1 milyon 300 bin çocuğun eğitim gördüğüne dikkat çeken Çil, rakamlara göre her 3 çocuktan birinin lisede okula gidemediğini vurgulamıştır. Çil vurucu bir iddiaya da imza atarak, “Yüksek Öğretime Geçiş Sınavı’nda (YGS) açık öğretim lisesi mezunlarının başarısı dini ve mesleki lise mezunlarının başarısından 2 kat fazladır. Bugün eğitim sistemimiz öyle bir haldedir ki milyarlarca lira harcanan mesleki ve dini liselerdeki öğrencilerin başarısını evinde kendi kendine ders çalışan çocuklar geçmiştir” demiştir.

Tartışma ve Sonuçlar

Açık okul kapsamında açık lise, tüm dönemlerde normal öğretimin vazgeçilmez alternatifi olmuştur. Zira zihinsel ve bedensel engeller yanında, başta ekonomik nedenler(aileye işgücü olarak yardımcı olma, ailenin öğretimi üstlenmede ekonomik yetersizliği gibi), okula coğrafi uzaklık, yaş farkı, sınav odaklı üniversiteye hazırlanamama ve benzeri nedenler insanların normal öğretime erişimine engel olmaktadır. Böylesi durumlarda bu engelleri ortadan kaldırma adına açık okul bir alternatif öğretim olarak görülmektedir. Açıkçası Dünyanın hiçbir yerinde bir ülkede eğitime erişim adına açık okulun olmaması düşünülmez. Zira hiçbir ülkede herkesin normal öğretime erişimi gibi bir gerçeklik olmaz. Özellikle de açık okulun neden tercih edildiği ülkemizde yapılan araştırmalarda da söz edilmişti. Örneğin Sözer (2017, in Belen ve diğ., 2021), araştırmasında örgün eğitimden vazgeçmenin nedenleri okul kaynaklı (okulun uzak olması, okulun kötü olması gibi); çevresel kaynaklı (mecburiyet, arkadaş yönlendirmesi gibi); kişisel kaynaklı ( başarısızlık ve ilgisizlik gibi) olmak üzere üç kategoride sıralanmıştır.

Açık öğretim özünde uzaktan eğitimin bir parçasıdır; diğer bir deyişle bir alt sistemidir; onun tüm özelliklerini kapsamaz. Açık öğretimin bu bağlamda temelde coğrafik olarak öğretmenlere ve istenilen eğitim kaynaklarına ulaşamama durumunda uygulandığı görülür.

Açık lise elbette bir çok insanın öğretime erişimine imkan vermektedir. Ne var ki kötüye kullanılmasına da izin verilmemelidir. Ne yazık ki sınav odaklı üniversite giriş sınavlarına hazırlanmak üzere bir çok öğrencinin lise son sınıfını bırakıp açık liseye kayıt yaptırdığı bilinmektedir. Benzeri durumlar dini ve mesleki okullara gidenlerde de görülmektedir. Bu bir kötüye kullanma örneğidir; tabii ki buna izin verilmemelidir. Nitekim yeni Milli Eğitim Bakanının bu ve benzeri kötüye kullanmalara karşı ortaöğretim okulları yönetmeliğinde değişikliğe gittiği, bir genelge yayımladığı görülmüştür. Benzeri bir kötüye kullanma nedeni de açık öğretim lisesinin, kolay bitirilme gerekçesiyle tercih edilmesidir. Bu yazarın bir izlenimidir; gerçek olmaması dileğidir. Zira açık lise normal lisenin bir alternatifi ise orada öğretimin kolaycılığından söz edilmez. Dolayısıyla hiçbir surette bu öğretimde kolaycılık( kolay soru sorma, not desteğinde bulunma gibi), kaliteden ödün verme olmamalıdır.

Bir tespit de açık öğretimde öğretim kalitesi hakkında Ülkemizde ulaşıldığı kadarıyla yeterli araştırma bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu eksikliğin giderilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Aktaş, S. (2023). Bizi Okulda Tutacak Bir Sistem Yok. erg@sabanciuniv.edu. https://www.egitimreformugirisimi.org/uzun-hikaye-bizi-okulda-tutabilecek-bir-sistem- yok/

Belen, A., Kandak, M, Demir, E., Çekin, B., Demir, M Ve Kandak, D. ( 2021). Açık Lise Öğrencilerinin Görüşleri Doğrultusunda Açık Liseyi Tercih Nedenlerinin Belirlenmesi: Ermenek Örneği. Uygulamalı Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar Dergisi, 3(6), 99-114.

BISE ( 2023). Open Schooling vs Regular Schooling: A Detailed Comparison. Bharath Institute of Schooling Education Approved and Recognized by Govt. of Karnataka https://bise.edu.in/open-basic-education/

BBN Haber, 2023). Bakan açıkladı: Artık açık lise hayal mi olacak?

https://bbnhaber.com.tr/egitim/bakan-acikladi-artik-acik-lise-hayal-mi-olacak-124571h

Catalyze 82018). What is Special About Open Schooling - Some Insights Into NIOS. https://www.catalyzecenter.com/blog/2018/december/what-is-special-about-open- schooling-some-insights-into-nios.html

EU(uk.). What is Open Schooling? Using Service Design Methods To Characterise The Main Features Of Open Schooling.

https://www.ecsite.eu/sites/default/files/edit_of_d1.1_set_of_user_centered_delivery_templates_-

_make_it_open.pdf

Hurriyet(2015). Açıköğretim Liseliler Daha mı Başarılı? https://www.hurriyet.com.tr/egitim/acik- ogretim-liseliler-daha-mi-basarili-30185154

Jefferson County Open School ( Uk.). Open School: Mission, Goals, & Philosophy. https://jcos.jeffcopublicschools.org/about_us/mission goals philosophy

Millî Eğitim Bakanlığı, 24. 12. 2005 tarih ve 26033 Sayılı Meslekî Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliği^.

Millî Eğitim Bakanlığı 07.09.2013 tarihli ve 28758 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği.

MEB (2019). Sıkça Sorulan Sorular. MEB Açık Öğretim Lisesi. /aol.meb.gov.tr/www/sikca- sorulan-sorular/icerik/219

Milli Eğitim Bakanlığı 08.09.2023 tarihli ve 32303 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.

Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Sayı : E-83203306-10.06.02-83907639 14.09.2023 Konu : Örgün Ortaöğretim Kurumlarından Açık Öğretim Liselerine Geçişler GENELGE 2023/30.

Sözer, Y. ( 207 ) Mesleki Açık Öğretim Lisesi Öğrencilerinin Örgün Eğitim Dışında Olma

Nedenlerine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi,30, 493-507.

The Open School (uk). What is The Open School? https://www.openschooloc.com/basic-info/

Tiwari, P. ( ). What is the Difference Between Open School And Regular School. Board Of Open Schooling And Skill Ducation. https://www.bosse.ac.in/what-is-the-difference- between-open-school-and-regular-school/

TRT Haber (14. 09 2023). MEB şartları belirledi: Kimler açık liseye geçebilecek? https://www.trthaber.com/haber/egitim/meb-sartlari-belirledi-kimler-acik-liseye-gecebilecek- 795486.html

UAF(Uiversity of Alaska Fairbanks). Open Education Practice. https://open.uaf.edu/introduction-to-open-education/