PROF. DR. ALİ BALCI İLE EBEVEYN AKADEMİLERİ VE ERKEN ÖĞRENCİ GELİŞİMİNE KATKILARI ÜZERİNE SÖYLEŞİ

Uğur Özeren: Sayın Dr. Ali Balcı, kendinizi kısaca tanıtır mısınız?

Prof. Dr. Ali Balcı: Kısa özgeçmişim üçüncü şahıs söylemiyle şöyledir:

Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi ( 1981’den sonra Eğitim Bilimleri Fakültesi adını aldı), Eğitim Yönetimi ve Planlaması Bölümü’nden 1976’da lisans derecesini aldı ve bu Bölüme 1979’da asistan oldu. Aynı bölümün ‘Eğitim Yönetimi ve Teftişi’ Anabilim Dalından 1981’de yüksek Lisans; 1986’da da doktora derecesi aldı. 1984-1985 yılları arasında Fulbright Doktora Burslusu olarak ABD’de Michigan State Üniversitesinde Eğitim Yönetimi Doktora Programını sürdürdü. 1987’de Eğitim Yönetimi ve Planlaması Bölümü Eğitim İstatistiği ve Araştırma Anabilim Dalı Yardımcı Doçentliğine ve Anabilim Dalı Başkanlığına atandı. 1988’de Eğitim Yönetimi ve Teftişi Anabilim Dalında Doçent unvanını aldı. 1994’te Eğitim Yönetimi ve Teftişi Anabilim Dalı profesörlüğüne atandı. Üç dönem Fakülte Kurulu ve Fakülte Yönetim Kurulu üyeliği, 1994-1997 yılları arasında Dekan Yardımcılığı ve üç yıl MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı danışmanlığı, Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi (EAUM) Müdürlüğü görevlerinde bulundu. Eğitim Yönetimi ve Politikası Bölümünün üç dönem başkanlığını yaptı, son olarak da 2017-2021 tarihleri arasında Eğitim Bilimleri Fakültesi Senatörlüğü görevinde bulundu. Üçünün editörlüğünü yaptığı, birinin de ortak yazarı olduğu 13 kitabı ve 30 kitapta bölüm yazarlığı bulunmaktadır. Eğitim Yönetimi alanında 60’ı aşkın makalesi yayımladı. Biri Avrupa Birliği, ikisi Dünya Bankası, biri TÜBİTAK ve ikisi BAP olmak üzere altı projenin yürütücülüğünü yaptı. Eğitim Yönetimi ve Teftişi lisansüstü programlarında danışmanlığında, 43 yüksek lisans tezi, 56 doktora tezi tamamlattı. 05 Nisan 2021 tarihinde yaş haddinden emekli oldu.

Uğur Özeren: Ebeveyn akademilerinin kurulmasına yol açan başlıca koşullar ve gelişmeler nelerdir?[1]

Prof. Dr. Ali Balcı: Bu soruya öncelikle ebeveynlerin çocukları hayata hazırlamadaki rolü ile başlamak anlamlı olacaktır.

Ebeveynler, çocuklarının ilk ve en önemli öğretmenidir. Doğumdan beş yaşına kadar olan erken çocukluk dönemi, yaşam boyunca uzanan öğrenmenin temelinin atılmasında kritik öneme sahiptir. Bu dönemde ebeveynlerden, çocuklarının okula hazırbulunuşluk becerilerini geliştirmelerine yardımcı olması beklenir. Araştırmalar velilerin katıldığı ya da dahil olduğunda öğrenci başarısının önemli ölçüde artış gösterdiğini ortaya koymaktadır (Miami-Dade County, uk.). Ebeveynler, çocuklarının okulda ve hayatta başarılı olmalarına yardımcı olmada önemli bir rol üstlenir.

Ebeveynler; başarılı çocuklar yetiştirmek için mücadele ederken, çocuklarıyla akıllıca iletişim kurmak, mutlu, sevgi dolu aile ilişkileri ve yuvaları yaratmak için bilgi ve becerilere ihtiyaç duyarlar. Bu konuda “ebeveynlik serisi” geliştirilmiştir: Bu seri, çocuklarını doğruluk, dürüstlük, cesaret, şefkat, yaratıcılık ve inanç gibi değerlere ve niteliklere sahip, aynı zamanda zihin gücü ve sorumlu bir bağımsızlık duygusuna sahip çocuklar yetiştirmek isteyen ailelere adanmıştır. Serinin ana hedefleri, teorik ve pratik açıdan ebeveyn sorumluluğu görevini vurgulamak; ebeveynlere sağlam karakterli ve sağlam ahlaklı vatandaşlar yetiştirmek için gerekli eğitim ve becerileri nasıl edineceklerini göstermek; ebeveynlerin uyumlu, destekleyici ve işlevsel evler yaratmalarına yardımcı olmaktır ( Altalib, Abdulhamid ve Altalib, uk.).

Ebeveynler genel olarak, çocuklarının öğretmenler tarafından belirlenen öğrenme çıktılarına ulaşmalarına yardımcı olmada ve ev temelli öğrenme ve gelişimi desteklemede araçsal bir role sahiptir (Vandenbroeck ve diğerleri, 2013). Takdir edilir ki ebeveynlerin çocuklarının eğitim sürecine katılımı, çocukların olumlu sosyal ve akademik çıktıları ile ilişkilidir (Ahmetoglu ve diğerleri, 2020). Bu temelde öğretmenler, okul öncesi yıllarda çocukların gelişimini ve öğrenmesini desteklemek için ebeveynlerle işbirliği kurmaya odaklanır. COVID-19 sırasındaki çalışmalardan elde edilen bulgular, ebeveynlerin günlük rutinlerinin ve işleyişinin değiştiğini ve çocuklarının eğitim sürecine katılımlarının önemli ölçüde arttığını göstermiştir. Bu katılım artışı onların üzerindeki yükü daha da artırmıştır. Bu açıdan bakıldığında, küçük çocukları olan ebeveynlerin, çocuklarının eğitim sürecinde süregelen ihtiyaçları nasıl karşıladıklarını anlamak önemlidir (Yildiz, Kilic ve Acar, 2022). Özellikle de erken çocukluk döneminde ebeveynlerin yapacakları, evde ve okulda olmak üzere iki kategoride toplanabilir.

Evde. Ebeveynlerin çocuklarına yardımcı olmada evde yapacakları şöyle sıralanabilir (Miamı-dade county publıc school,uk.; Nisbet, 2021):

• Ev ödevlerine yardım etmek,
• Çocukların istenilen davranışı kazanmasında model olmak,
• Sürekli teşvik sağlamak,
• Ödevin tamamlanmasını izlemek,
• Çalışmak için uygun bir zaman ve alan yaratmak,
• Çocuğun okulda öğrendikleri hakkında çocukla konuşmak,
• Çocuğun tüm ev ödevlerini tamamladığından emin olmak,
• Çocuğun okumayı bir öncelik haline getirmesini sağlamak, çocukla birlikte okumak,
• Her gün en az bir aile yemeğinde bir arada olmak, birlikte konuşmak.
• Yaygın öğrenme etkinlikleri, örgün okul etkinlikleri kadar faydalıdır: Bu kapsamda;

1. Birlikte yemek pişirmek,
2. Müzeleri, halk kütüphanelerini, kitapçıları, hayvanat bahçesini ziyaret etmek,
3. Kültürel etkinliklere katılmak,
4. Birlikte şarkı söylemek veya müzik çalmak,
5. Bir aile oyunları gecesinin tadını çıkarmak,

• Çocuklara her gün onları sevdiğini söylemek; önemli olduklarını bilmelerini sağlamak.

Okulda. Çocuğunuza okul kapsamında yapacağınız yardım ve destekler ise şöyle sıralanabilir ( Miami-dade county public school,uk.; Nisbet, 2021):

• Öğretmenlerle iletişim kurmak,
• Okul aktiviteleri için gönüllü olmak,
• Veli-öğretmen konferanslarına katılmak ,
• Okul konseyinin yönetimine yardımcı olmak,
• İlerleme raporlarını çocukla birlikte gözden geçirmek,
• Çocuğun karnesini çocukla birlikte incelemek, başarıları için onu övmek, başarısızlıklarının olası nedenleri hakkında çocukla konuşmak,
• Başarısızlığı durumunda çocuğa nasıl yardım edilebileceğini çocuğun öğretmeni ile tartışmak,
• Çocuğun her gece sekiz ila dokuz saat uyuduğundan emin olmak.
• Çocuğun devamını izlemek,
• Çocuğun okulundaki açık davetlere, etkinliklere, veli konferanslarına ve etkinliklere katılmak,

Yukarıda da vurgulandığı üzere ebeveynlerin çocuklarını geleceğe hazırlamada yapacaklarının, ebeveynlerin ne denli bilgili ve becerili olmalarını gerektirdiği açıktır. Kanıtlanmıştır ki aile ortamlarında çocuklar, çeşitli etkinlikler gerçekleştirerek farklı deneyimler edinir, faaliyetlerde bulunur ve birlikte yaşadığı insanlarla etkileşir; sürekli olarak bir dizi etki ve beklentiye maruz kalırlar. Günümüzün toplumsal koşullarında, ailenin dolayısıyla ebeveynlerin çok büyük ve çok zor bir sorumluluğu vardır: Çocukların fiziksel gelişimi, genel eğitimleri, entelektüel yatkınlıklarının gelişimi ve aynı zamanda daha iyi ahlaki değerler ve inanç ve tutumlar, alışkanlıklar kazanmaları, sağlam ve iyi huylu olmaları ebeveynlerin sorumlulukları arasındadır. Bir kurum olarak aile kısaca çocukların kişiliğinin gelişmesi için gerçekçi ve uygun koşulları sağlamak durumundadır.

Çocukların gelişimi; çocuk, ebeveyn ve daha geniş sosyal çevre olmak üzere üç faktörün yoğun bir etkileşiminin ürünüdür. Bu ilişki ve etkileşim bir süreç olarak ebeveynden çocuğa ve bunun tersi yönde olur, dolayısıyla çeşitli faktörleri tetikler. Ebeveynler, çocuklarının gelişimi ve eğitimi söz konusu olduğunda çok önemli bir duruş sergilerler. Özellikle de pandemi döneminde bu görülmüştür. Ebeveynler çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimiyle ilgilenir; onların bağımsız ve içinde yaşadıkları toplumun zorluklarıyla yüzleşmeye hazır hale gelmelerine yardımcı olurlar. Takdir edilir ki çocukların fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimlerine olumlu katkıda bulunabilmeleri, ebeveynlerin çocukların gelişimi ve eğitimi konularında pedagojik bilgiye sahip olmasını gerektirir (Tatjana. 2006). Sadece bu nedenlerle, pedagoglar, psikologlar ve diğer araştırmacılar, ebeveynlerin çocuklarının gelişimindeki rolünü etkileşim halindeki üç faktör veya boyut açısından tartışırlar (Lakinska, 2006):

• Ebeveyn mutluluğu, diğer bir ifadeyle onların çocuklarının başarısından memnuniyet duymaları;
• Süreçte ebeveyn rolünü dayatan ya da gerektiren ihtiyaçlar ve koşullar ve
• Ebeveynlerin çocuklarının genel gelişimine yönelik yeterlikleri.

Özet olarak sayın Özerern, bu sorunuza ilişkin sunulan bilgiler, tartışmalar, ebeveynlerin çocuk gelişimi ve öğrenmesinin ilk öğretmenleri olarak ne denli önemli ve kritik olduklarını ortaya koymaktadır. Özellikle de pandemi gibi kriz dönemlerinde eve kapanıldığında çocukların eğitimi ve gelişimi tamamıyla onların sorumluluğuna kalmaktadır. Bir an onların bu konularda yetersiz olduğunu hele de okumaz yazmaz olduğunu düşünelim. Çocukların öğrenmesi ve gelişiminin beklenen ve arzu edilen şekilde olması, her halde tamamen tesadüflere bağlı kalacaktır. Aksi düşünüldüğünde diğer bir deyişle ebeveynlerin hiç değilse temel düzeyde de olsa çocuk gelişimi ve eğitimi konusunda bilgili ve bilinçli olduklarında çocuklarının fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimlerine olumlu katkıda bulunmaları daha mümkün, daha uygun ve isabetli olacaktır. Bu yüzden özellikle de bir şeklide çocuk gelişimi ve öğrenmesi konusunda bilgi edinmesi, bilinçlenmesi mümkün olmamış ya da yetersiz ebeveynlerin desteklenmesi ve eğitimleri ebeveyn akademilerinin kurulmasına gerekçe olmuştur.

Uğur Özeren: Erken çocukluk eğitimi konusunda velilerin bilinçlenmesi, çocuğun eğitimi ile ilgili kararları önceden planlanması eğitim-öğretim sürecini nasıl kolaylaştırır?

Prof. Dr. Ali Balcı: Bir ailede yaşam eğitimi, çocuğun yaşamının ilk günleriyle başlar. Bu çoğunlukla sürekli öğrenme ve deneyimlemeyle olur. Ailenin bu çerçevede ebeveynlerin çocuk gelişimi ve eğitimindeki önemi dolayısıyla Yirminci Yüzyılın ikinci yarısında erken çocukluk eğitimine devletlerin katkısı konusunda geliştirilen programlarda bir artış görülmüştür. Bu programlar özellikle de ekonomik olarak yetersiz kesimlerde bilişsel, sosyal, duygusal ve fiziksel engelleri aşmak amacındadır. Çocuklara yönelik eğitim ve sosyal hizmetler sağlanması konusunda ebeveynlere destek olmak üzere bu akademiler ve programlar teşvik edilmektedir (Fagbeminiyi, 2011).

Pek çok eğitimci ve araştırmacının görüşü, erken çocukluk eğitimi konusunda ebeveyn akademileri ebeveynlere faydalı bilişsel ve sosyal gelişim imkanları sunmaktadır. Elkind, 1988; Katz, 1987; Zigler, 1986, in Fagbeminiyi, 2011). Hem çocuğun büyümesini kolaylaştırma hem de onun psiko-soyal ve duygusal gelişimini sağlama, aynı zamanda ebeveyn eğitimine katılmaya dönük programların planlanmasında çeşitlilik, içerik, tercihler, kaynaklar, zaman, bilgi ve personel ve aile katılımı faktörleri göz önünde bulundurulur.

Ebeveynlerin erken çocuk eğitimi konusunda temel düzeyde de olsa bilgi ve anlayış sahibi olması çocuklarını beklenen ve arzu edilen düzeyde hayata hazırlamalarına, onların akademik, fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimine katkı getirmesine, onların performansına yardımcı olacaktır. Bu kapsamda ebeveynler özellikle de pandemi gibi kriz dönemlerinde eve kapandıklarında, yalnız kaldıklarında çocukları için ne tür etkinlikleri planlamaları gerektiği konusunda bilinçli olacaklardır.

Ebeveynlerin erken çocuk eğitimindeki rolü konulu bir çalışmanın bulguları şöyledir (Fagbeminiyi, 2011 ). Erken çocukluk eğitiminde ebeveyn katılımı ve çocuğun eğitim performansı arasında anlamlı bir ilişki vardır. Bu bulgu, çocukların büyük olasılıkla erken çocukluk eğitimlerinde daha iyi performans göstermeleri için velilerin yeterli katılımının gerekli olduğunu ortaya koymaktadır. Diğer bir bulgu şöyledir: Sosyo-ekonomik özelliklerin erken çocukluk eğitimi üzerinde etkisi vardır. Bu bulgu ebeveyn eğitimi konusunun ne denli önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Bazı ebeveynlerin erken çocukluk eğitimi deneyimlerinin yetersizliği nedeniyle çocuklara gereğince yardımcı olamadıkları tespit edilmiştir. Dahası, bazı okuma yazma bilmeyen ebeveynlerin çocuklara ihtiyaç duydukları yaşam becerilerini kazandırmadıkları ortadadır. Bu nedenle, ebeveyn eğitiminin erken çocukluk eğitimi hakkında çok büyük bir etkisi vardır. Bir diğer bulgu da şudur: Çocuğun öğrenme çevresi ile çocuğun eğitim performansı arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Bunun anlamı şudur: Kırsal alanda bir okulun olması çocuğun eğitim performansının zayıf olduğu anlamına gelmez. Öte yandan, kentte bir çocuk okulun olması çocuğun eğitim performansının iyi olduğu anlamına gelmez.

Özetle; ebeveynlerin çocuk gelişimi ve öğrenmesi, onların akademik, fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimi konusunda bilgi ve bilince sahip olması, özellikle de pandemi dönemi gibi eve kapanıldığında, evde yalnız kalındığında tek otorite olarak çocuklarının sözü edilen boyutlarda gelişimlerine daha bilinçli katılma ve yaklaşmalarına neden olacaktır. Normal okul dönemlerinde de onların okulla dolayısıyla öğretmenlerle daha sağlıklı iletişim kurmalarına, çocukların gelişim ve öğrenmesi konusunda onlarla işbirliği yapmalarına neden olacaktır.

Uğur Özeren: Veli akademi eğitimleri nasıl planlanmalıdır?

Prof. Dr. Ali Balcı: Ebeveyn akademileri, devlet okulları ebeveynlerinin çocuklarının eğitiminde ortak katılmalarına yardımcı olan, yıl boyunca ücretsiz bir ebeveyn katılımı girişimidir. Ebeveyn akademisi programının amacı, ebeveynleri, rollerinin önemi hakkında bilgilendirerek bilinçlendirmek, aileleri ve okulları çocukların eğitimi ve gelişimi konusunda bir araya getirmek, ebeveynlere haklarını, sorumluluklarını ve mevcut eğitim fırsatlarını daha iyi hissettirmek, sonunda tüm çocuklar için eğitimde mükemmellik sağlamaktır. Bu akademilerde hem ebeveynler hem de çocuklar için aylık ücretsiz atölye çalışmaları ve dersler sunulmaktadır. Ayrıca ebeveynler, ihtiyaçlarına uygun, evlerine ve iş yerlerine yakın konumda bulunan atölye çalışmalarına katılma fırsatı bulmaktalar (Miami-Dade County, uk. ).

Ebeveyn Akademisi, aileler, okullar ve toplum arasında sürekli işbirliğini teşvik etmek için ebeveynlere ücretsiz sunulan bir girişimidir. Ebeveyn akademileri, ebeveynlerin çocuklarının akademik ve sosyal başarısıyla etkileşim halinde kalmasına yardımcı olmayı amaçlayan bir dizi atölye çalışması ve etkinlik sunmaktadır. Ebeveyn akademileri, takdir edilir ki ebeveynlerin, çocuklarının eğitim kariyeri boyunca programlar, okullar ve fırsatlar hakkında birçok önemli karar vermesi gerektiğinin farkındadır. Ebeveynler bu kararların çocuklarının geleceğini nasıl etkileyebileceğini bilmeleri gerekir. Ebeveyn akademisi etkinliklerine katılan aileler, anaokulunda ilk gününe hazırlamaktan, doğru sınıfları seçmeye ve liseden mezun olmalarını sağlamaya kadar çok değerli bilgiler edineceklerdir. Bu bağlamda bu akademiler, ebeveynler ve topluluk üyeleri için akademik destekten duygusal desteğe kadar çeşitli atölye çalışmaları sunmaktalar. Bu okulların misyonu; ebeveynlere, çocuklarının eğitimini desteklemek için ihtiyaç duydukları kaynaklara ve bilgilere erişimlerinde destek olmak, ev ve okul arasındaki iletişim hatlarını açmaktır. Bu akademilerin hedefleri ise ebeveynlere eğitim, bilgi ve yardım sunarak çocuklarının eğitiminde tam ortak olmalarını, katılmalarını sağlamaktır ( Hernando School District, uk.).

Bu bağlamda ebeveyn akademileri üç temel kategoriye odaklanır: Bunlar; öğrenci başarısı, ebeveynlik ve savunuculuk ve kişisel ve bireysel gelişim. Akademiler bu çerçevede çalıştaylar ve etkinliklerle, ebeveynlere, öğrencilerin akademik başarısını artırmak için gerekli araçları sağlamanın yanı sıra onlara okul sisteminde gezinmede destek sağlarlar. Ebeveynlik ve savunuculuk, ebeveynlere yenilikçi araçlar ve stratejiler sağlar. Kişisel ve bireysel gelişim ise çalıştaylar ve etkinliklerle, ebeveynlerin kişisel ve profesyonel gelişimi için güçlendirici bilgiler, motivasyon ve teşvik sağlar (Familiy and Community Engagement, uk.). Özet olarak ebeveyn akademileri ebeveynlere, öğrencileri akademik, sosyal ve duygusal olarak desteklemek için kapasite ve güven oluşturacak araçlar ve beceriler sağlamayı hedeflemektedir. Akademilerde tüm dersler ücretsizdir ve ebeveynlerle,bulundukları yerde buluşmak için uygun yerlerde sunulur (Detroit Public Schools Community Disrict, uk.).

Takdir edilir ki ebeveynlerin öğrenci başarısı, ebeveynlik ve savunuculuk ve kişisel ve bireysel gelişim konularında bilinçlendirilmesi, onların çalıştay, seminer, koçluk gibi belli eğitsel yöntemlerle mümkün olabilir. Bu etkinlikler nerede verilecek, ebeveynlerin katılımı nasıl sağlanacak, evyenler nasıl motive edilecek, etkinliklerde devam nasıl sağlanacak ayrıntılı planlamayı gerektirir. Görünen o ki Ülkemizde bu tür etkinlikler belki bazı STÖ’lerce uygulanabilirse de MEB çatısı altında halk eğitim merkezlerinde sunulması daha isabetli görünmektedir. O zaman Bakanlık ve halk eğitimi merkezleriyle işbirliği yapılarak bu program ve etkinlikler planlanmalıdır. Bu program ya da etkinlikler ücretsiz olacağına göre bütçeleme ayrı bir önem arz etmektedir. Bu yüzden de sürece kamunun dolayısıyla MEB’in katılımı isabetli hatta zorunlu görülebilir.

Uğur Özeren: Veli akademileri eğitimlerinin öğrencilerin akademik, sosyal ve duygusal gelişim süreçlerine etkisi nedir?

Prof. Dr. Ali Balcı: Ebeveyn akademilerinin kuruluş gerekçeleri, bu soruya yanıt veriri niteliktedir. Ebeveynlerin bu akademilerde çocukların gelişimi özellikle de çocukların akademik, sosyal ve duygusal ihtiyaçları konusunda bilgilenmeleri ve farkındalık oluşturmaları bu akademilerin hedefleri arasındadır. Takdir edilir ki ebeveynlerin çocukların gelişimine özellikle de erken çocukluk döneminde yardımcı olabilmeleri çocukların akademik sosyal ve duygusal gelişimi, bu konudaki ihtiyaçları konusunda bilgi sahibi olmalarını gerektirir. Dolayısıyla bu konularda belli bir bilgi ve farkındalık kazanmış ebeveynlerin çocukların bu boyutlardaki gelişimi ve ihtiyaçlarına bakışı daha bilinçli, daha uygun olacaktır. Zira bu bilinçlendirilme belli bir bilimsel temele dayalı olacaktır. Kısaca ebeveyn akademileri eğitimleri yoluyla ebeveynlerin öğrencilerin akademik, sosyal ve duygusal gelişim süreçlerine etkisi daha bir bilinçli ve isabetli olacaktır.

Uğur Özeren: Okul özellikleri dikkate alındığında veli eğitimleri planlanması nasıl olmalıdır ? Neden önemlidir?

Prof. Dr. Ali Balcı:Akademilerin ebeveyn eğitim ve etkinliklerini planlamasında, ebeveynlerin yardımcı ya da sorumlu olduğu çocuklarının eğitim düzeyleri farklılık gösterecektir. Bu bağlamda erken çocukluk ve ilköğretimde çocukları olan velilerin eğitiminde büyük ölçüde çocukların psiko-sosyal gelişimleri, ihtiyaçları ağırlıklı olacaktır. Özellikle de okul öncesinde çocukları olan veliler büyük ölçüde çocuk bakımı konusunda eğitilecektir. İlköğretimde ise ebeveynlerin çocuk bakımı, onların akademik, psikolojik, sosyolojik ve duygusal ihtiyaçlarına eğilme yanında vatandaşlık eğitimi, çocukların ülkenin iyi vatandaşları olması konuları ağırlık taşıyacaktır. Orta öğretimde ise branşlaşmaya götürücü dersler önemli yer tutacaktır. Görüldüğü üzere ebeveynlere verilecek eğitimler okul düzeyine dolayısıyla çocukların eğitim düzeyine göre değişiklik gösterecektir. Bu eğitimlerin içeriği, çocukların gelişim ve eğitim düzeylerine göre birikimli, birbiri içine yuvalanmış (nested) durumdadır. Diğer bir deyişle bir düzey alt düzey yada düzeylerin içeriğini oluşturur, ilaveten kendi düzeyine uygun konuları kapsar. Daha açık olarak ilköğretimde okul öncesi içerik de kapsanır ilaveten kendi düzeyine uygun konular yer alır. Orta öğretim düzeyinde kısmen okul öncesi ilaveten ilköğretim program içerikleri kapsanır ek olarak ortaöğretime ilişkin konulara ve etkinliklere yer verilir.

Bu programların planlanmasında ayrıca; programların hangi ihtiyaçları karşılamak üzere geliştirildiği, kimlerin katılacağı, nerede verileceği, kimlerin öğretici olacağı, ders ya da konuların işlenmesinde hangi öğretim yöntemlerinin uygulanacağı, değerlendirmenin nasıl olacağı gibi konular yer alır. Programlar belki kimi STÖ’ler tarafından da geliştirilip uygulansa da yukarıda da belirtildiği üzere Türkiye koşulları düşünüldüğünde, ayrıca da programların sürdürülebilirliği, özellikle de bütçesi düşünüldüğünde büyük ölçüde MEB ve halk eğitim merkezleri ilgilileri, erken çocukluk eğitimi, çocuk gelişimi ve öğrenmesi konularında uzman akademisyenler ve veliler olmak üzere çok katılımlı olarak geliştirilmesi uygun olacaktır. Programlar halk eğitim merkezlerinde uzman akademisyenlerce verilmelidir. Ders ya da konuların işlenmesinde andragoji ilkeleri göz önünde bulundurulmalıdır. Programda başarılı ebeveynlere en azından katılım belgesi verilmesi, diğer ebeveynler için motive edici olabilir. Programın bütçesi MEB tarafından sağlanır.

Uğur Özeren: Yapılan eğitimleri önleyici çalışmalar olarak değerlendirdiğimizde okulda hangi sorunlar azalır veya ortadan kalkar?

Prof. Dr. Ali Balcı:Ebeveynlik, birçokları için şimdiye kadar sahip olunan en önemli ve zorlu bir iştir, ne yazık ki çok az tanınan bir roldür. Ebeveynler, ebeveyn akademilerinde aldıkları eğitimler yoluyla çocuklarıyla ilişki kurma ve onlarla birlikte olmada yardımcı olacak belli ipuçları ve yeni stratejiler öğrenme fırsatını bulurlar. Takdir edilir ki bugün geçmişte olmayan üstesinden gelinmesi gereken yeni ebeveynlik zorlukları var. Zira beceriler, rutinler ve değerler nesilden nesile aktarılsa ve ebeveynler, ebeveynliklerine yardımcı olmak için destek ağlarına sahipseler de geçmiş nesillerle karşılaştırıldığında, birçok ebeveyn ve aile tecrit edilmiş durumda ve çocuklarını adeta silolarda büyütmekteler. Bu ebeveynler çocuklarının gelişimi ve eğitimi konusunda tek başlarına kalmakta, bu konudaki sorunları tek başına çözmeye çalışmaktalar. Ayrıca günümüzde bir çocuğun başarılı olması için ihtiyaç duyduğu beceriler de değişiklik göstermektedir. Şu anda aileler ne yazık ki, beklenti eksikliği, çocuk gözetimi ve ebeveyn adına aşırı şiddetli ve tutarsız cezalar gibi davranış yönetimi sorunlarıyla mücadele eder durumdadır. Oregon Üniversitesi'nde davranış ve sağlık bilimleri alanı öğretim elemanı Dr. John Geldhoff'( in Trautner, 2019), derslere katılan ve etkili disiplin ve ebeveynlik tekniklerini öğrenen ebeveynlerin, çocuklarında daha yüksek notlar, daha az davranış sorunu, daha az madde bağımlılığı sorunu gözlemlediklerini belirttiklerini aktarmıştır. Bu ebeveynler ayrıca çocuklarında daha iyi zihinsel sağlık ve daha fazla sosyal yetkinlik gözlemlediklerini belirtmişlerdir (Trautner, 2019).

Ebeveynlik eğitim programları, sorunları çözebilecek ve ebeveynliği daha kolay, daha eğlenceli hale getirebilecek ve çocuğun gelişme yeteneğini güçlendirebilecek destek ve eğitim sunar. Ebeveyn akademilerinde ebeveynler için diğer birçok güvenilir bilgi kaynağı, ihtiyaçlarını karşılamak için mevcuttur: YouTube videoları, araştırmaya dayalı web siteleri, podcast'ler, bloglar ve kolayca erişilebilen kitaplar aracılığıyla çevrimiçi eğitimler bunlar arasındadır. Çevrimiçi dersler, materyalleri kendi hızınızda keşfetmeniz ve diğer ebeveynlerle sanal olarak bağlantı kurmanız için değerli fırsatlar da sunabilir. Bu çerçevede bir ebeveynlik kaynağıyla etkileşime geçmeden önce, ebeveynlerin araştırmaya dayalı ve saygın olduğundan emin olmak için bilginin kaynağını kontrol etmeleri salık verilir. Öte yandan yüz yüze ebeveyn eğitimi, ebeveynlere durumlarıyla ilgili sorular sorma ve hikayelerini paylaşmak için potansiyel olarak diğer ebeveynlerle tanışma seçenekleri sunar. Sıklıkla gündeme gelen bir konu, sınıftaki herkes için geçerli olmakta, kaliteli tartışmalar yapılmakta ve fikirler paylaşılmaktadır (Trautner, 2019) .

Şu da bilinmelidir: ebeveynlik eğitimi, yalnızca çocuklarının davranışlarıyla mücadele eden veya ciddi sorunları olan ebeveynler için değildir; ebeveynlerin bir ebeveyn olarak kendilerini daha güvende hissetmeleri, gelecekteki sorunları önlemeleri, çocuklarıyla birlikte olmaktan keyif almaları ve ailelerinin geçinmesine yardımcı olmaları için bir fırsattır. Ebeveynlik dersleri ve etkinlikleri, ebeveynlerin kişisel gelişimine ve çocuklarıyla gelecekte sağlıklı ilişkiler kurmasında, arkadaş edinme ve elde tutmada, bir iş bulma ve bu işi sürdürme ve iyi ebeveynler olma yeteneklerine bir yatırım olarak görülebilir.

Ebeveynlerin çocuklarını hayata hazırlanmaları, onlara gelişimleri, eğitim ve öğretimleri konularında yardımcı olmaları beklenir. Pek tabii ki ebeveynler çocukların eğitim ve gelişim düzeylerine uygun çağdaş bilgi ve beceriler sahipse çocuklarına yardımcı olmaları daha bilimsel ve isabetli olacaktır. Öte yandan, çocukların düzeylerinin gerektirdiği ihtiyaç ve gelişimlerini karşılayacak bilgi ve becerilere sahip olamayan ebeveynlerin çocuklarına yardımcı olmalarının başarısı ya da uygunluğu tesadüflere kalacaktır. Bu bağlamda ebeveynlerin bir şekilde çocuk gelişimi, çocukların akademik, psikolojik, sosyal ve duygusal ihtiyaçları konusunda bilgisiz ya da yetersizlikleri ebeveyn akademileri yoluyla giderildiği durumlarda takdir edilir ki onların çocuklarına yardımcı olması daha bir bilimsel ve isabetli olacak, çocuklar da görece daha iyi yetiştirilecek ve mutlu olacaktır.

Yararlanılan Kaynaklar

Ahmetoglu, E., Acar, I. H., & Asik Öztürk, M. (2020). Parental involvement and children’s peer interactions.Current Psychology, 41(4),4447-4456.

Altalib, H., Abdulhamid, A. ve Altalib, O. ( ). Parent - Child Relations - A Guide to Raising Children. The international institute of islamic thought. London and Washington. https://iiit.org/wp-content/uploads/Parent-Child-Relations.pdf’den 30 Ekim 2022’de indirildi.

Ceka, A. ve Murati, R. (2016).The Role of Parents in the Education of Children. Journal of Education and Practice, 7(5), 61-64

Detroit Public Schools Community Disrict, ( uk.). https://www.detroitk12.org/parentacademy’den 01. 11. 2022’de indirildi.

Fagbeminiyi, F. F. (2011 ). The Role of Parents in Early Childhood Education: A Case Study of Ikeja, Lagos State, Nigeria. Global Journal of Human Social Science,11(2), 43-51.

Family and Community Engagement,(uk). ParentAcademy@duvalschools.org.https://dcps.duvalschools.org/Parent Academy’den 02.11. 2022’de indirildi.

Hernando School District. Welcome to the Parent Academy, (uk.). https://www.hernandoschools.org/students-families/parent-academy/community-business-partners’den 02. 11. 2022 tarihinde indirildi.

Lakinska, D. (2006) Semejstvoto i vospituvaneto, Skopje, 69- 80.

Miami- Dade County Public Schools Parent Academy What is the Parent Academy? (uk.). https://parentacademymiami.com/what-is-the-parent-academy/’den 30. 10.2022 tarihinde indirildi.

Miamı-dade county publıc school. (uk.). The Parent Academy Helping Your Child Succeed in School. www.theparentacademy.net’den 28.10. 2022 tarihinde indirildi.

Nisbet, J. (2021). How Parental involvement in Education Helps Children in School. https://www.prodigygame.com/main-en/blog/parental-involvement-in-education/’den 04. 11. 2022 tarihinde indirildi.

Tatjana, M. K. (2006), Semejnoto vospituvanje i socialnoto odnesuvanje na decata, Skopje, 118

Trautner, T. (2019) The importance of parent education,MSU ExtensionEarly Childhood Development. https://www.canr.msu.edu/news/the-importance-of-parent-education’den 28. 11. 2022 tarihinde indirildi.

Vandenbroeck, M., De Stercke, N., & Gobeyn, H. (2013). What if the rich child has poor parents? The relationship from a Flemish perspective. In P. Moss (Ed.),Early childhood and compulsory education. Reconceptualising the relationship.Routledge.

Yıldız, S., Kılıç, G. N. ve Acar, İ. H. (2022). Early Childhood Education During the COVID-19 Outbreak: The Perceived Changing Roles of Preschool Administrators, Teachers, and Parents. Early Childhood Education Journal . Springer

[1] “Veli” yerine “ebeveyn”, “veli akademileri” yerine “ebeveyn akademileri” terimlerinin kullanılmasına, ilgili röportajın özne ve konusu yanında İngilizce karşılıkları (parents) ve (parents academy) gerekçe oluşturmuştur.